Ραδίκι

Ραδίκι

Βιότοπος – περιγραφή
Υπάρχουν πολλά και διαφορετικά είδη που ανήκουν στην οικογένεια Cichorium. Με την ονομασία ραδίκια χαρακτηρίζουμε μία ομάδα φυτών που φυτρώνουν αυτοφυή και καλλιεργούνται ως σαλατικά, όπως ραδίκια, πικραλίδες, ζωχοί, αντίδια, σταμναγκάθι, ιταλικό ραδίκι κ.α. Είναι στην πλειοψηφία τους ποώδη, ετήσια που καταναλώνονται ως λαχανικά και έχουν παράλληλα φαρμακευτικές ιδιότητες.

Στο σημερινό σημείωμα θα αναφερθούμε στο ραδίκι – κιχώριο. Η επιστημονική ονομασία του βοτάνου αυτού είναι Cichorium intybus L. (Κιχώριο το Εντετμημένον) και στην χώρα μας το συναντούμε με τις ονομασίες ραδίκι, πίκρα, πικραλίδα, πικροκόλλα, πικρομάρουλο, πικροράδικο, παπαδουλιά, κιχώρι κ.α. Είναι το κοινό ραδίκι σε άγρια κατάσταση.
Απαντάται στις εύκρατες χώρες της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής. Είναι φυτό πολύχρονο, ποώδες, κοινό σε όλη την Ελλάδα. Το ύψος του φτάνει τα 80 εκατοστά. Φυτρώνει κατά μήκος των δρόμων, σε χέρσους και πετρώδεις αγρούς. Τα φύλλα του στελέχους είναι ολίγα και ημιπερίβλαστα, λογχοειδή. Τα φύλλα του περιβλήματος αυγοειδή. Λογχοειδή και τα εσωτερικά γραμμοειδή, διπλάσια κατά μάκρος. Στέλεχος ίσιο, τραχύ, διχαζόμενο, κούφιο. Ρίζα ατρακτοειδής, κάθετη και βαθιά. Άνθη κυανά και σπάνια λευκά ή μωβ. Έχει γαλακτώδη χυμό. Το είδος αυτό καλλιεργείται με διάφορες παραλλαγές. Είναι μελισσοτροφικό φυτό.

Ιστορικά στοιχεία
Ο Επίκουρος τα αναφέρει με την ονομασία Σέρις και τα κατέτασσε σε δύο είδη. Στη κηπευτική, που είναι φυτό με λεπτά φύλλα και πικρή γεύση και στην ήρεμη που είναι πλατύφυλλη και πιο γλυκιά. Μία παραλλαγή της ήρεμης Σέρις είναι τα αντίδια με τα πολυσχιδή φύλλα που καλλιεργούνται ευρύτατα σήμερα. Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν το πικρό ραδίκι ωφέλιμη και υγιεινή τροφή. Ο Διοσκουρίδης αναφέρει τις διουρητικές ιδιότητες του βοτάνου, ενώ το πικρό ραδίκι, αναφέρεται σε πάπυρο που χρονολογείται από το 4000 π.Χ.
Σε σύγγραμμα του 15ου αιώνα ο Αγάπιος Μοναχός ο Κρης αναφέρεται στις φαρμακευτικές ιδιότητες του βοτάνου ως εξής « Αυτό είναι ψυχρόν, το πικρότερο είναι πιο στυπτικό, ενώ αυτό που κάνει άνθη μπλαβά (γαλάζια) είναι πιο εκλεκτό. Να διαλέγεις το τρυφερό, γιατί φυσικά καθαρίζει το συκώτι και το γιατρεύει από κάθε βλάβη και κανένα άλλο δεν ωφελεί περισσότερο. Είναι καλό σε κάθε εποχή, καλύτερο όμως το καλοκαίρι και ωφέλεια δίνουν τόσο τα φύλλα , όσο και οι ρίζες τους.»
Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιούσαν τα σπέρματα του φυτού σε διάφορες συνταγές για την θεραπεία των ασθενειών του ήπατος και της χολής.
Στην Κρήτη ήταν γνωστό ότι τα «ροδίκια» ήταν αναπλαστικά του αίματος και έδιναν τον χυλό τους μετά το βράσιμο στα παιδιά με μπόλικο λεμόνι και λάδι. Το καλύτερο ήταν και παραμένει σήμερα το σταμναγκάθι το οποίο θεωρούσαν άκρως διουρητικό και χρήσιμο φάρμακο για το συκώτι. Από τα φυλλαρωτά «ροδίκια» γνώριζαν το κιχώριον το εντετμημένο (cichorium pumilum). Το θεωρούσαν διουρητικό και καθαρτικό. Το έκαναν κατάπλασμα στο ερυσίπελας και στα άτονα έλκη. Το χυμό της ρίζας του τον τοποθετούσαν στα εγκαύματα.

Συστατικά – χαρακτήρας
Η ρίζα και τα αέρια μέρη του φυτού περιέχουν γάλα και μία πικρή ουσία την ιντυβίνη, καθώς και 20-50% ινουλίνη. Ακόμη περιέχει πρωτεΐνες, αμινοξέα και λιπίδια. Τα ανόργανα στοιχεία που περιέχει είναι κάλιο, νάτριο, ασβέστιο, φώσφορο, μαγνήσιο και σίδηρο. Περιέχει ακόμη βιταμίνες όπως ασκορβικό οξύ, ρετινόλη, θειαμίνη, ριβοφλαβίνη, νιασίνη, καροτενοειδή, ινουλίνη, αισκλουλίνη, αισκουλετίνη, κιχωρίνη, κιχωρικό οξύ και πικρές ουσίες όπως λακτουκίνη, λακτουκοπικρίνη και παράγωγά τους.
Το καλλιεργούμενο ραδίκι περιέχει τις ίδιες ουσίες αλλά έχει εξασθενημένη την κιχωρίνη, εκτός του ιταλικού που τη διατηρεί.

Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Ανθίζει από τον Μάιο μέχρι τον Σεπτέμβριο.
Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούμε την ρίζα και τα φύλλα του φυτού. Η ρίζα μαζεύεται όλες τις εποχές, κατά προτίμηση τον Σεπτέμβρη. Άνθη και φύλλα συλλέγουμε από Ιούλιο έως Σεπτέμβριο. Τα φύλλα που μαζεύουμε να είναι χοντρά και κατά προτίμηση χρησιμοποιούνται φρέσκα. Αποξηραμένα πρέπει να προφυλάσσονται από την υγρασία.

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Το κιχώριο είναι φυτό πικρό, τονωτικό, ευστόμαχο, διουρητικό, ελαφρά χολαγωγό, καθαρτικό του αίματος και αντιπυρετικό. Συνίσταται σε άτομα που πάσχουν από αρθριτικά, νεφρίτιδα, ίκτερο και χρόνια δερματικά νοσήματα.
Έρευνες έχουν δείξει ότι ο χυμός των φύλλων του ραδικιού έχει υπογλυκαιμική δράση, ενώ το εκχύλισμα των σπόρων του προστατεύει το συκώτι. Αναφέρονται επίσης και οι αντιασθματικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες του φυτού.
Η ρίζα έχει καθαρτικές ιδιότητες Δρα ευνοϊκά στην έκκριση της χολής.
Χρησιμοποιείται κατά της ατονίας των πεπτικών λειτουργιών.
Το ραδικόζουμο θεωρείται ρόφημα ευστόμαχο και θερμαντικό. Η πικρή του γεύση μετριάζεται με την προσθήκη ελαιόλαδου και λεμονιού. Τα φύλλα και η ρίζα του είναι ορεκτικά, ευστόμαχα, καθαρίζουν το αίμα και έχουν αντιπυρετική δράση.
Υπάρχουν ποικιλίες με υπερτροφικές ρίζες τις οποίες με την κατάλληλη επεξεργασία χρησιμοποιούν ως υποκατάστατο του καφέ σε Γερμανία και Ολλανδία. Η γεύση του καφε- cichore έχει γεύση πικρή και χαρακτηριστικό άρωμα ανάλογο με της καραμέλας.
Το ραδίκι πρέπει να βρίσκεται συχνά στο τραπέζι όλων μας. είναι δυνατόν να προλάβει πολλές ασθένειες αλλά και να θεραπεύσει πολλές. Κατά την κατοχή, την περίοδο που ο λαός μας δεν είχε τρόφιμα και έτρωγε ραδίκια του βουνού, παρατηρήθηκε ότι πολλές ενοχλητικές και καταστρεπτικές αρρώστιες όπως του στομάχου και του ήπατος είχαν εξαφανισθεί τελείως. Από όλες τις ποικιλίες το άγριο ραδίκι έρχεται πρώτο και ακολουθεί το ιταλικό.

Παρασκευή και δοσολογία
Ρίζα και φύλλα παρασκευάζονται ως αφέψημα. Βράζουμε ένα κουταλάκι ρίζας σε ένα φλιτζάνι νερό για 10 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε πρωί και βράδυ. Από τον χυμό του φυτού πίνουμε τρεις κουταλιές ημερησίως.

Υ.Σ. Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.