ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΗΘΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΡΧΟΝΤΕΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΑΓΙΟΥ ΜΑΞΙΜΟΥ ΤΟΥ ΓΡΑΙΚΟΥ

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΗΘΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΡΧΟΝΤΕΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ

ΑΓΙΟΥ ΜΑΞΙΜΟΥ ΤΟΥ ΓΡΑΙΚΟΥ

Ὁ ἀληθὴς θεϊκὸς νοῦς ὄχι μόνο στολίζει ἐσωτερικὰ τὸν ἄνθρωπο μὲ σοφία, πραότητα καὶ κάθε ἀλήθεια, ἀλλὰ τακτοποιεῖ τὰ ἐξωτερικὰ μέλη τοῦ σώματός του, ὅπως τὰ μάτια, τὰ αὐτιά, τὴν γλώσσα καὶ τὰ χέρια.
Αὐτὸς ὁ νοῦς δὲν μπορεῖ νὰ τοῦ ἐπιτρέψει νὰ ἀπολαμβάνει μὲ τὰ μάτια τοῦ ἀκόλαστα τὴν ὀμορφιὰ τοῦ ἄλλου ἡ νὰ ἀκούει τὰ ἄσεμνα τραγούδια καὶ τὰ αἰσχρὰ ἀστεῖα των γελωτοποιῶν καὶ τῶν ἱεροσύλων ἡ νὰ ἀκούει τὶς συκοφαντίες φθονερῶν ἀνθρώπων ἡ ὁ ἴδιος νὰ ἀδικεῖ μὲ τὴν γλώσσα του, νὰ κακολογεῖ καὶ νὰ αἰσχρολογεῖ καὶ νὰ προσβάλλει τοὺς ἀδίκους ἡ νὰ ἁρπάζει ξένες περιουσίες. Καὶ μὲ ποιὸν τρόπο μποροῦμε νὰ ἀποκτήσουμε αὐτὴν τὴν Χάρη τοῦ Σωτῆρος, μᾶς τὸ διδάσκει ὁ θεόπνευστος προφητάναξ Δαυίδ, ψάλλοντας ὑπὸ μορφὴ ἐρωτήσεων καὶ ἀπαντήσεων: «Ἐν τίνι κατορθώσει νεώτερος τὴν ὁδὸν αὐτοῦ»;
Αὐτὴ εἶναι ἡ ἐρώτηση, στὴν ὁποία τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ἀπαντάει: «Ἐν τῷ φυλάξασθαι τοὺς λόγους σου»[3], δηλαδὴ μὲ τὸ νὰ ἐκτελεῖ τὶς ἐντολὲς τοῦ Βασιλεύοντος στοὺς οὐρανούς. Γι’ αὐτὸ καὶ ἀλλοῦ προσεύχεται λέγοντας: «Χρηστότητα καὶ παιδείαν καὶ γνῶσιν δίδαξον μέ, ὅτι ταῖς ἐντολαίς σου ἐπίστευσα»[4]. Ἐὰν τηροῦμε ὁλόψυχα αὐτὲς τὶς ἐντολές, θὰ λάβουμε ἀναμφίβολα κάθε χάρη καὶ πνευματικὴ εὐλογία.
«Δικαιοσύνη ὑψοὶ ἔθνος», λέγει ὁ σοφὸς Σολομῶν[5]. Καὶ ὁ πατέρας τοῦ εἶπε: «Δίκαιος εἰ, Κύριε, καὶ εὐθεῖαι αἳ κρίσεις σου. Ἐνετείλω δικαιοσύνην τὰ μαρτύριά σου καὶ ἀλήθειαν σφόδρα»[6]. Καὶ ἀλλοῦ λέγει: «Ὀφθαλμοὶ Κυρίου ἐπὶ δικαίους, καὶ ὦτα αὐτοῦ εἰς δέησιν αὐτῶν. Πρόσωπον δὲ Κυρίου ἐπὶ ποιοῦντας κακά του ἐξολοθρεῦσαι ἐκ γῆς τὸ μνημόσυνον αὐτῶν»[7]. Αὐτὸς ποῦ βασιλεύει εὐσεβῶς στὴν γῆ ἔχει ἀνάγκη κυρίως ἀπὸ τὴν δικαιοσύνη. Τότε τὸν βοηθάει καὶ τὸν συντρέχει ἀόρατα στὴν διακυβέρνηση τοῦ ἐπιγείου βασιλείου τοῦ ὁ ἴδιος ὁ Βασιλέας τῆς δικαιοσύνης, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ ὁποῖος εἶναι Θεὸς τῶν πάντων.
Εὐσεβέστατε ἄρχοντα, ἐπιδίωκε νὰ ἀποκτήσεις αὐτὴν τὴν ἀρετή, γιὰ νὰ μπορέσεις καὶ ἐσὺ νὰ πεῖς μὲ θάρρος: «Ἐγὼ δὲ ἐν δικαιοσύνη ὀφθήσομαι τῷ προσώπω σου, χορτασθήσομαι ἐν τῷ ὀφθῆναι μοὶ τὴν δόξαν σου»[8]. Τότε, προσευχόμενος στὸν Κύριό των πάντων νὰ σὲ βοηθήσει καὶ νὰ σὲ σώσει ἀπὸ τὶς θλιβερὲς περιστάσεις, θὰ μπορέσεις νὰ πεῖς χωρὶς αἰδῶ: «Ἐποίησα κρίμα καὶ δικαιοσύνην· μὴ παραδῶς μὲ τοῖς ἀδικούσι μὲ»[9].
«Ἐμνήσθην τοῦ Θεοῦ καὶ εὐφράνθην· ἠδολέσχησα, καὶ ὠλιγοψύχησε τὸ πνεῦμα μου»[10], λέγει αὐτὸς ὁ δίκαιος προφητάναξ. Ἀληθινὰ εἶναι ἄξια θαυμασμοῦ καὶ κάθε ἐπαίνου ἡ ἀρετὴ αὐτοῦ του ἐναρέτου καὶ θεοσεβοῦς, ποῦ μολονότι ἦταν περιβεβλημένος ἀπὸ ἀναρίθμητα καὶ πολύτιμα ἀγαθὰ αὐτοῦ του αἰώνα, δὲν χάρηκε τίποτα ἀπὸ αὐτά, κατὰ τὴν δική του διαβεβαίωση, παρὰ μόνο τὴν μνήμη τοῦ Θεοῦ. Καὶ αὐτὸ εἶναι δίκαιο.
Ἐπειδὴ ἡ μνήμη τῶν ἀγαθῶν της ζωῆς καὶ ἡ ὁλόψυχη προσκόλληση σὲ αὐτὰ μας στερεῖ τὴν ἀπόλαυση τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν καὶ μᾶς ἀπομακρύνει ἀπὸ αὐτά. Ἀντιθέτως ἡ παντοτινὴ μνήμη τοῦ Δημιουργοῦ ποῦ μεριμνᾶ γιὰ τὰ πάντα, τοῦ παναγάθου Θεοῦ καὶ Κυρίου, ποῦ συνίσταται στὴν ἐκτέλεση τῶν σωτηρίων ἐντολῶν Του, μᾶς κάνει ἀναμφίβολα κληρονόμους τῆς αἰωνίας ζωῆς καὶ τῆς ἀτελεύτητης βασιλείας.

Μὴ θεωρεῖς ἄριστο σύμβουλο αὐτὸν ποῦ σὲ ὠθεῖ σὲ ἄδικες μάχες καὶ πολέμους, ἀλλὰ αὐτὸν ποῦ σὲ συμβουλεύει νὰ ἀγαπᾶς πάντοτε τὴν εἰρήνη καὶ τὴν ἡσυχία μὲ ὅλους τους γειτονικοὺς λαούς, οἱ ὁποῖοι περιβάλλουν τὸ θεοφιλὲς κράτος σου. Ἐπειδὴ ὁ πρῶτος προκαλεῖ στὸ κράτος σου τὴν ὀργὴ καὶ τὴν ἀγανάκτηση τοῦ Θεοῦ, σύμφωνα μὲ τὸ ρητό, «διασκόρπισον ἔθνη τὰ τοὺς πολέμους θέλοντα»[16].
Καὶ ἀλλοῦ λέγει: «Ἄνδρα αἱμάτων καὶ δόλιον βδελύσσεται Κύριος»[17], ἐνῶ ὁ δεύτερος σὲ κάνει, μαζὶ μὲ τὸν πραότατο βασιλέα Δαυίδ, ἐξυπνότατο ἐκτελεστῆ τῆς θείας ἐντολῆς, ποῦ λέγει, «εἰ δυνατόν, τὸ ἐξ ὑμῶν μετὰ πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύοντες»[18] καὶ ἀλλοῦ λέγει, «μετὰ τῶν μισούντων τὴν εἰρήνην ἤμην εἰρηνικὸς»[19].
Ἡ ἱερωσύνη καὶ ἡ βασιλεία εἶναι τὰ δύο μέγιστα ἀγαθά, ποῦ δόθηκαν στὸ ἀνθρώπινο γένος ἀπὸ τὴν Ὑψίστη Θεία πρόνοια[20]. Ἡ πρώτη, ὑψώνοντας πάντοτε τὰ ὅσια χέρια της μὲ θερμὴ προσευχή, ἱκετεύει τὸν Κύριό των ὅλων γιὰ τὶς ἁμαρτίες μας, φέρνει τὸ ἔλεός Του καὶ Τὸν συμφιλιώνει μαζί μας. Καὶ ὁ βασιλέας ὁμοίως ὁδηγεῖ πάντοτε τὸ κράτος του στὸ καλύτερο μὲ τοὺς σοφοὺς συλλογισμούς του, μὲ τὶς ἄλλοτε αὐστηρὲς καὶ ἄλλοτε πατρικὲς ἐντολές του καὶ μὲ τὴν φροντίδα τῶν ὑπηκόων του.
Ἑπομένως τὰ δύο αὐτὰ χαρίσματα ἀποτελοῦν μεγάλο ἀγαθό, καὶ ὅταν συμφωνοῦν μεταξύ τους καὶ προσπαθοῦν νὰ εἶναι εὐπειθῆ στὸν ἴδιο τὸν Ὕψιστο, ἐξουσιάζουν τοὺς ὑπηκόους μὲ τὴν τήρηση τῶν ἐντολῶν καὶ τῆς νομοθεσίας τοῦ Σωτῆρος. «Μωυσῆς καὶ Ἀαρῶν», λέγει ὁ θεῖος ψαλμωδός, «ἐν τοῖς ἱερεύσιν αὐτοῦ, καὶ Σαμουὴλ ἐν τοῖς ἐπικαλουμένοις τὸ ὄνομα αὐτοῦ· ἐπεκαλοῦντο τὸν Κύριον, καὶ αὐτὸς εἰσήκουσεν αὐτῶν». Γιὰ ποιὸν λόγο; «Ἐφύλασσον τὰ μαρτύρια αὐτοῦ καὶ τὰ προστάγματα αὐτοῦ, ἃ ἔδωκεν αὐτοῖς»[21].
Εὐσεβέστατε ἄρχοντα, μὴν προτιμᾶς κανένα ἀπὸ τὸ ἐπίγειο κάλλος περισσότερο ἀπὸ τὴν ἀγάπη πρὸς τὸν Θεό, Βασιλέα καὶ Δημιουργό του κράτους σου, γιὰ νὰ σὲ δοξάσει καὶ Αὐτὸς ἐσένα καὶ σὲ αὐτὸν τὸν αἰώνα καὶ στὸν μέλλοντα.
Μόνο το κάλλος τῆς ψυχῆς εἶναι ἀληθινὴ ὀμορφιά, ἐφόσον εἶναι στολισμένη μὲ ἀρετές, δηλαδὴ μὲ τὴν δικαιοσύνη, τὴν σωφροσύνη, τὸν συνετὸ νοῦ, τὴν ἀνδρεία, τὴν πραότητα, τὴν εὐσπλαγχνία, τὴν ἀγαθότητα καὶ τὴν φιλανθρωπία, τὶς ἰδιότητες γιὰ τὶς ὁποῖες καὶ ὁ Πρωτότοκος Υἱὸς τοῦ Θεοῦ ὑμνεῖται μὲ τὰ ἑξῆς λόγια: «Ὡραῖος κάλλει παρὰ τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων».
Σὲ τί ἀκριβῶς συνίσταται τὸ κάλλος Τοῦ φαίνεται ἀπὸ τὰ παρακάτω λόγια τοῦ ψαλμωδοῦ: «ἐξεχύθη χάρις ἐν χείλεσι»[22]. Ποιὰ ἄλλη χάρη μπορεῖ νὰ ἐννοεῖ, ἂν ὄχι αὐτὴν ποῦ ὑμνεῖται σὲ ἄλλο χωρίο τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ὅπου γιὰ τὴν Ὑποστατικὴ Σοφία τοῦ Θεοῦ λέγεται τὸ ἑξῆς: «Ἐκ τοῦ στόματος αὐτῆς ἐκπορεύεται δικαιοσύνη, νόμον δὲ καὶ ἔλεον ἐπὶ γλώσσης φορεῖ»[23].
Γι’ αὐτὸν τὸν λόγο καὶ ὁ ψαλμωδὸς Δαυὶδ λέγει παρακάτω: «Καὶ ἔντεινον καὶ κατευοδοὺ καὶ βασίλευε ἕνεκεν ἀληθείας καὶ πραότητος καὶ δικαιοσύνης»[24]. Νὰ τὸ νοητὸ κάλλος τῆς ψυχῆς! Νὰ ἡ ἀσύγκριτη ἀγαθότητα τοῦ Πρωτοτόκου Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, λόγω τῆς ὁποίας Αὐτὸς ὑμνεῖται μὲ τὰ λόγια, «ὡραῖος κάλλει παρὰ τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων».
Τὸ σωματικὸ κάλλος δὲν εἶναι μόνο ἐφήμερο καὶ ψεύτικο, ἀλλὰ ἐπιτίθεται σφόδρα καὶ στὸ νοητὸ κάλλος τῆς ψυχῆς καὶ τὸ βλάπτει, ἐπειδὴ ἡ ἐπιθυμία αὐτοῦ του κάλλους σκοτεινιάζει τὴν ἀγαθότητα τῆς ψυχῆς καὶ τὴν κάνει ἀπαίσια ἐνώπιόν του Δημιουργοῦ της. Προσπάθησε λοιπόν, εὐσεβέστατε ἄρχοντα, νὰ ἀποκτήσεις τὴν ἀγαθότητα τῆς ψυχῆς, ἡ ὁποία τὴν συνοδεύει καὶ μετὰ τὴν ἔξοδό της καὶ βρίσκεται πάντοτε μαζί της κάνοντας υἱοὺς τοῦ Θεοῦ ὅσους τὴν ἀξιώθηκαν.
Δὲν ὑπάρχει στὸ στερέωμα τοῦ οὐρανοῦ κανένα ἀστέρι πιὸ λαμπρὸ ἀπὸ τὸν ἥλιο, ἐπειδὴ αὐτὸς μὲ τὶς ἀκτίνες τοῦ φωτίζει ὅλη τὴν οἰκουμένη. Ἔτσι καὶ ἡ ὄμορφη ψυχὴ τοῦ εὐσεβεστάτου βασιλέως, ἡ ὁποία εἶναι στολισμένη μὲ τὴν δικαιοσύνη, τὴν πραότητα, τὴν εὐσπλαγχνία καὶ ἀγκαλιάζει μὲ αὐτὲς τὸ καθετὶ ποῦ τῆς ὑποτάσσεται καὶ τὴν περιβάλλει, παροτρύνει μὲ τὴν ὑποδειγματικὴ ζωή της στὰ ἀγαθὰ ἔργα, ὅπως ὁ ἥλιος ζεσταίνοντας μὲ τὴν θερμότητά του τὴν γῆ βοηθεῖ στὴν
Ἀλλὰ νά, ἐμφανίστηκε ἕνα μικρὸ σύννεφο, βρέθηκε μπροστά σε αὐτὸν τὸν λαμπρότατο ἥλιο καὶ στέρησε ὅλη τὴν οἰκουμένη ἀπὸ τὸ φῶς του. Κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο καὶ ἡ ψυχὴ τοῦ εὐσεβοῦς βασιλέως, ἂν σκεπαστεῖ μὲ τὸ σύννεφο τῶν ἀλόγων παθῶν, τὴν ὀργὴ καὶ τὸν ἀναίτιο θυμό, τὴν οἰνοποσία καὶ τὸν ἀπαίσιο πόθο, τότε καὶ ἡ ἴδια, ἀλλοίμονο! ἀλλάζει τρομερὰ πρὸς τὸ χειρότερο καὶ τὸ καθετὶ καταστρέφεται ἀπὸ διάφορες προσβολές.
Τότε ἡ τρομερὴ θύελλα τῆς ἐπαναστάσεως καὶ τῶν φοβερῶν ἐξεγέρσεων κυριεύει τὰ πάντα καὶ ἔτσι ὅλα κλονίζονται. Γι’ αὐτὸ ὁ βασιλέας ἔχει πάντοτε ἀνάγκη ἀπὸ μεγάλη νηφαλιότητα τοῦ νοῦ, γιὰ νὰ μπορεῖ νὰ κυβερνᾶ θεοπρεπῶς τὸ βασίλειό του. Ἃς μὴν ἀφήσουμε τὴν ψυχή μας νὰ κοιμηθεῖ, ἀλλὰ ἃς εἴμαστε νηφάλιοι καὶ ἃς ἀγρυπνοῦμε μὲ τὸν νοῦ μας.