Σολανόν η μελιτζάνα

Σολανόν η μελιτζάνα

Βιότοπος – περιγραφή:
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι SOLANUM melongena (Σολανόν η μελιτζάνα). Ανήκει στην οικογένεια των Σολανιδών η οποία περιλαμβάνει 900 περίπου είδη. Τα κυριότερα είδη μελιτζάνας είναι η κοινή μακρόκαρπος (Aubergine violette longe), η ποικιλόκαρπος (Aub. Violette Claire), η λευκόκαρπος (Aub. Blanche) κ.α.
Είναι φυτό ποώδες που κατάγεται από την Ινδία και την Κίνα. Από τις χώρες αυτές διαδόθηκε σε όλο τον κόσμο. Στην Ελλάδα καλλιεργείται ως καλοκαιρινό λαχανικό για τους καρπούς της που τρώγονται μαγειρεμένοι ή σε τουρσί. Έχει επιπόλαιο ριζικό σύστημα, βλαστό αποξυλωμένο στη βάση του, φύλλα μεγάλα με κυματιστό περίγραμμα, χνουδωτά και άνθη μεγάλα χρώματος μοβ με μεγάλους κίτρινους στήμονες. Ο καρπός είναι ράγα σε σχήμα ωοειδές, αχλαδόμορφο ή σφαιρικό και χρώμα ιώδες, μελανό ή άσπρο, ενιαίο ή στικτό, ανάλογα με την ποικιλία και μαλακή λευκοπράσινη σάρκα.

Ιστορικά στοιχεία:
Η μελιτζάνα ήταν άγνωστη στην αρχαία Ελλάδα. Στην Ευρώπη εμφανίστηκε κατά τον 16ο αιώνα και σχεδόν ταυτόχρονα εξαπλώθηκε στην Αμερική.
Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία τα πρώτα είδη μελιτζάνας ήταν μικρού μεγέθους και σχήματος αβγού. Αυτό άλλωστε δηλώνει και η αγγλική του ονομασία eggplant, δηλαδή «αυγόφυτo».
Ήταν γνωστό στους άραβες γιατρούς οι οποίοι χορηγούσαν τις μελιτζάνες κατά των παθήσεων του στομάχου. Κατά τον μεσαίωνα το θεωρούσαν φάρμακο κατά των επιληπτικών κρίσεων. Τοποθετούσαν κατά την επιληπτική κρίση κάτω από τη γλώσσα του πάσχοντος τεμάχιο μελιτζάνας προκειμένου να πετύχουν την άμεση κατάπαυση του παροξυσμού.
Στη Νιγηρία σήμερα η μελιτζάνα θεωρείται αντισυλληπτικό, αντιρευματικό και αντισπασμωδικό.
Στην παραδοσιακή κορεάτικη ιατρική το αποξηραμένο φυτό και ο καρπός χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του λουμπάγκο, του πόνου, της ερυθράς, του καρκίνου του στομάχου και του αλκοολισμού και εξωτερικά για την ανακούφιση των ρευματισμών, της γαστρίτιδας και των εγκαυμάτων.
Για πολλά χρόνια τη μελιτζάνα τη θεωρούσαν αποκλειστικά θεραπευτικό φυτό και χρησιμοποιούσαν τα φύλλα της ως καταπλάσματα σε εγκαύματα, αιμορροΐδες και φλεγμονές. Ακόμη τη χρησιμοποιούσαν για τη θεραπεία των χοιράδων. Στη συνέχεια το φυτό χρησιμοποιήθηκε ως εδώδιμο. Στην αρχή της εμφάνισης του στην Ευρώπη κατά τον 15 αιώνα, λόγω της ομοιότητας του με τον μανδραγόρα, δεν έτυχε από την αρχή ευρείας καταναλώσεως διότι δημιουργούσε φόβους ότι είναι δηλητηριώδες. Αυτό ξεπεράστηκε και άρχισε να γίνεται προσφιλές λαχανικό από τις αρχές του 18ου αιώνα και μετά.

Συστατικά-χαρακτήρας:
Η μελιτζάνα δεν έχει σημαντική θρεπτική αξία. Αποτελείται από νερό σε ποσοστό92,30%. Περιέχει σολανίνη. Έχει χαμηλή θερμιδική αξία και κατάλληλη για όσους κάνουν δίαιτα που είναι πλούσια σε πρωτεΐνες και άμυλα. Ανά 100 γραμμάρια έχει 25 θερμίδες και περιέχει πρωτεΐνες 0,95g, λίπος 18g, υδατάνθρακες 4,78g, ασβέστιο 13mg, φώσφορο 32,2mg, σίδηρο 0,35mg, βιταμίνη Α 22Δ.Μ., θειαμίνη 0,06mg, ριβοφλαβίνη 0,05 mg, νιασίνη 0,7mg και ασκορβικό οξύ 4,19mg.
Ουσίες που περιέχονται στη μελιτζάνα ονομάζονται γλυκοαλκαλοειδή και σύμφωνα με μελέτη επιστημόνων, ενδέχεται να δρουν θετικά στη θεραπεία καρκίνου του δέρματος, όπως το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα

Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:
Το έδαφος όπου καλλιεργείται , πρέπει να λιπαίνεται καλά και να γίνονται τακτικά ποτίσματα, μέχρι και δύο την εβδομάδα, γιατί αλλιώς ο καρπός παίρνει μία πικρή γεύση. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο που σπέρνεται την άνοιξη σε σπορεία και όταν τα φυτά αποκτήσουν 4 έως 5 φύλλα, μεταφυτεύονται στην οριστική τους θέση.
Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα φύλλα, ο καρπός και ο μίσχος του καρπού.

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Ο καρπός της μελιτζάνας είναι διουρητικός, ευκοίλιος και τονωτικός. Σύμφωνα με έρευνα του 1947 στο πανεπιστήμιο του Τέξας η μελιτζάνα προστατεύει τις αρτηρίες από τη βλάβη διότι ορισμένα συστατικά της εμποδίζουν την αύξηση της χοληστερίνης που προσκαλείται από λιπαρές τροφές όπως το τυρί.
Σύμφωνα με μελέτες στο πανεπιστήμιο του Γκρατζ, περιέχει χημικά που προλαμβάνουν τον καρκίνο σε ζώα.
Τέλος σύμφωνα με πειράματα φαίνεται ότι περιέχει ουσίες που προλαμβάνουν τους σπασμούς, γεγονός που δείχνει να επιβεβαιώνει τη θεωρία των Νιγηριανών ότι το συγκεκριμένο λαχανικό μετριάζει τη διέγερση σε περιπτώσεις ασθένειας του νευρικού συστήματος.
Ο καρπός του φυτού είναι διουρητικός, κάνει για μαλακτικά καταπλάσματα σε εγκαύματα, τονώνει τη γενετήσιο ορμή και κινεί το σπέρμα.
Τα φύλλα της μελιτζάνας σε εξωτερική χρήση, ως κατάπλασμα έχουν ιδιότητες μαλακτικές και επουλωτικές σε φλεγμονές, εγκαύματα, καλόγερους και αιμορροΐδες. Ειδικά για τις αιμορροΐδες είναι πολύ αποτελεσματική.

Παρασκευή και δοσολογία:
Το κατάπλασμα μελιτζάνας για τις αιμορροΐδες γίνεται ως ακολούθως.
Παίρνουμε τα κοτσάνια του καρπού και τα βάζουμε στο φούρνο ώστε να ξεραθούν και να γίνουν μαύρα. Έπειτα τα κοπανίζουμε καλά σε απολυμασμένο γουδί, ώστε να γίνουν σκόνη την οποία τοποθετούμε πάνω στις αιμορροΐδες με λίγο λάδι. Μετά από 15 μέρες τα αποτελέσματα της θεραπείας είναι εμφανή και εντυπωσιακά.

Προφυλάξεις:
Ο καρπός πρέπει να τρώγεται ώριμος, γιατί είναι πιο γλυκός και περιέχει λιγότερη σολανίνη η οποία προκαλεί στομαχικές διαταραχές.
Να διαλέγουμε μελιτζάνες που είναι βαριές και σφικτές. Θα πρέπει να έχουν ομοιόμορφο σκούρο χρώμα και να μην έχουν ψεγάδια.
Τα χέρια όταν καθαρίζουμε μελιτζάνες μαυρίζουν. Για να τα καθαρίσουμε τα πλένουμε με ξίδι και μετά τα τρίβουμε με λεμόνι.

Υ.Σ.: Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.