Ο ΦΑΡΙΣΑΙΟΣ

Ο ΦΑΡΙΣΑΙΟΣ

ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΜΠΡΙΑΝΤΣΑΝΙΝΩΦ

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

«ὁ δέ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτοῖς·
ὁρᾶτε καί προσέχετε ἀπό τῆς ζύμης
τῶν Φαρισαίων καί Σαδδουκαίων.»
Ματθ. ΙΣΤ΄ : 6
Στό Εὐαγγέλιο Του ὁ Κύριος μᾶς ἔδωσε πολλές ἐντολές, πού φέρνουν στόν ἄνθρωπο σκέψεις καί αἰσθήματα ἐντελῶς ἀντίθετα ἀπό τόν ψυχοκτόνο καί μισάνθρωπο φαρισαϊσμό. Μ᾿ αὐτές τίς ἐντολές καταστρέφονται ἀκόμα καί τά θεμέλια πάνω στά ὁποῖα οἰκοδομεῖται ὁ φαρισαϊσμός. «Νά φυλάγεστε καί νά προσέχετε», εἶπε ὁ Κύριος, γενικά, «ἀπό τό προζύμι τῶν Φαρισαίων»37. Ἕνας ἀπό τούς Εὐαγγελιστές ἑρμηνεύει τόν ὅρο «προζύμι τῶν Φαρισαίων», ἀναφέροντας ὅτι ὁ Κύριος ἀποκάλεσε ἔτσι τή διδασκαλία τους38.
Ἕνας ἄλλος, πάλι, γράφει ὅτι μέ τή φράση αὐτή ἐννοεῖ τήν ὑποκρισία τους39. Πρόκειται γιά τό ἴδιο πράγμα. Ἀπό τήν ὑποκριτική συμπεριφορά τῶν Φαρισαίων πηγάζουν ὁ τρόπος σκέψεως καί ἡ διδασκαλία τους. Καί ἀντίστροφα, ὁ τρόπος σκέψεως καί ἡ διδασκαλία τους διαμορφώνουν τόν ὑποκριτή, γιά τόν ὁποῖο καμιά ἁμαρτία δέν εἶναι φοβερή καί καμιά ἀρετή σεβαστή. Ἁπλῶς ἐλπίζει ὅτι θά μπορεῖ πάντοτε νά κρύβει ἤ νά δικαιολογεῖ κάθε ἁμαρτία καί νά ὑποκαθιστᾶ μέ τήν προσποίηση κάθε ἀρετή.
Ὁ Κύριος δίδαξε στούς μαθητές Του διαγωγή εἰλικρινή καί ἴσια, πού νά στηρίζεται στή θεία σοφία καί νά μή δικαιολογεῖται μέ τήν πονηριά, διαγωγή πού νά ἀντικατοπτρίζει τήν καθαρή ἀρετή καί μέ τήν οὐράνια ὀμορφιά της νά ἑλκύει τά μάτια καί τίς καρδιές τῶν ἀνθρώπων. «Ἔτσι νά λάμψει τό φῶς σας μπροστά στούς ἀνθρώπους, γιά νά δοῦν τά καλά σας ἔργα καί νά δοξολογήσουν τόν οὐράνιο Πατέρα σας»40. Οἱ Φαρισαῖοι, ἀπεναντίας, ἤθελαν μόνο νά φαίνονται δίκαιοι, φρόντιζαν μόνο νά παριστάνουν τούς ἀνθρώπους τοῦ Θεοῦ μπροστά στούς ἄλλους, μπροστά στό πλῆθος, πού συνήθως ξεγελιέται εὔκολα.

Καί τώρα μποροῦμε νά δοῦμε πώς οἱ Φαρισαῖοι χρησιμοποιοῦν ὅλα τά μέσα, γιά νά κάνουν τά ἔργα τους, πού ἀπ᾿ ἔξω φαίνονται καλά, νά λάμπουν ὅσο τό δυνατό πιό πολύ μπροστά στά μάτια τῶν ἀνθρώπων. Τά ἁμαρτωλά τους ἔργα, ὅμως, τά δικαιολογοῦν μέ τήν ἐπίκληση τῆς κοινωνικῆς ἀναγκαιότητας, μέ τό πρόσχημα μιᾶς δικαιοκρισίας ἤ μιᾶς συνετῆς πρόνοιας, μέ τήν ὑποχρέωση τάχα τῆς ἀνοχῆς ἑνός μικροῦ κακοῦ γιά τήν ἀποτροπή ἑνός μεγάλου καί μέ ἄλλες προφάσεις, πού τόσο εὔκολα ξεπηδοῦν ἀπό μιά πονηρή καρδιά. Αὐτή τή διαγωγή τήν ἀποδοκιμάζει ὁ Κύριος μέ πολύ αὐστηρά λόγια: «Ἐσεῖς θέλετε νά παριστάνετε τόν δίκαιο μπροστά στούς ἀνθρώπους. Ὁ Θεός, ὅμως, γνωρίζει τί κρύβετε στίς καρδιές σας. Γιατί αὐτό πού τιμοῦν οἱ ἄνθρωποι, τό σιχαίνεται ὁ Θεός»41.

«καί εἶπεν αὐτοῖς·
ὑμεῖς ἐστε οἱ δικαιοῦντες ἑαυτούς ἐνώπιον τῶν ἀνθρώπων,
ὁ δέ Θεός γινώσκει τάς καρδίας ὑμῶν·
ὅτι τό ἐν ἀνθρώποις ὑψηλόν βδέλυγμα ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ.»
Λουκ. Ιστ΄: 15
Οἱ Φαρισαῖοι προσπαθοῦσαν μέ διάφορες δικαιολογίες νά συγκαλύψουν τά ψυχικά τους πάθη καί τούς καρπούς τῶν παθῶν τους, τίς πράξεις τους. Τά ψυχικά πάθη, κάτω ἀπό τή σκιά καί τή δροσιά τῶν δικαιολογιῶν, συνήθως ἁπλώνουν βαθιές ρίζες στήν ψυχή καί γίνονται δέντρα μεγάλα, πού ἀγκαλιάζουν μέ τά κλαδιά τους ὅλη τή δραστηριότητα τοῦ ἀνθρώπου καί εἰσχωροῦν σ᾿ ὅλες του τίς σκέψεις, σ᾿ ὅλα του τά αἰσθήματα, σ᾿ ὅλες του τίς ἐνέργειες.

Ὁ ὅσιος Ποιμήν ὁ Μέγας λέει: «Ἄν οἱ δικαιολογίες συντρέξουν τό ἁμαρτωλό θέλημα τοῦ ἀνθρώπου, τότε αὐτός ἐξαχρειώνεται καί καταστρέφεται»42. Ὁ ἄνθρωπος πού ἐργάζεται τίς ἀρετές ὄχι γιά νά εὐαρεστήσει τόν Θεό ἀλλά γιά ν᾿ ἀποκτήσει τή δόξα τῶν ἀνθρώπων μέ τήν τιποτένια καί ἀσταθή γνώμη, αὐτός ποτέ δέν θά μπορέσει νά καταλάβει τί εἶναι ἡ χριστιανική πίστη οὔτε νά δεχθεῖ τή διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ.

Γιά τήν οἰκείωση τῆς χριστιανικῆς πίστεως καί τῆς διδασκαλίας τοῦ Χριστοῦ χρειάζεται καρδιά πού νά βλέπει τίς ἁμαρτίες της, πού νά ὁμολογεῖ τήν ἁμαρτωλότητά της. «Πῶς μπορεῖτε ἐσεῖς νά πιστέψετε», εἶπε κάποτε ὁ Σωτήρας στούς Φαρισαίους, «ἀφοῦ ἀποζητᾶτε τόν ἔπαινο ὁ ἕνας τοῦ ἄλλου, καί δέν ἐπιδιώκετε τόν ἔπαινο τοῦ μοναδικοῦ Θεοῦ;»43. Ὁ Κύριος ἀφαιρεῖ ἀπό μᾶς, τούς μαθητές Του, κάθε ἀφορμή γιά κενοδοξία, γιατί θέλει ὁ ναός τῆς καρδιᾶς μας νά εἶναι καθαρός ἀπό κάθε μιαρό εἴδωλο, ἀπό καθετί εἰδωλολατρικό.
Ὁ Κύριος προστάζει ὅλα τά καλά ἔργα νά τά κάνουμε κρυφά. Καί ἡ ἐλεημοσύνη νά γίνεται κρυφά44. Καί ἡ νηστεία νά γίνεται κρυφά45. Καί ἡ προσευχή νά γίνεται κρυφά46. Ὅλα τά καλά μας ἔργα πρέπει νά εἶναι κρυμμένα ὄχι μόνο ἀπό τούς ἀνθρώπους ἀλλά κι ἀπό μᾶς τούς ἴδιους. Ἔτσι, ὄχι μόνο οἱ ἄλλοι δέν θά φθείρουν τήν ψυχή μας μέ τούς ἐπαίνους, ἀλλά καί ἡ δική μας καρδιά δέν θά μπορέσει νά μᾶς πλανήσει καί νά διαπράξει μοιχεία μέ τήν κενοδοξία, διαλύοντας τόν ἱερό δεσμό της μέ τήν ἁγία ταπείνωση. «Ἄς μήν ξέρει οὔτε τό ἀριστερό σου χέρι τί κάνει τό δεξί σου»47.

Μά κι αὐτό εἶναι λίγο! Ὁ Κύριος μᾶς ἔδωσε ἐντολή ν᾿ ἀπαρνηθοῦμε τόν ἑαυτό μας σ᾿ αὐτή τή σύντομη ἐπίγεια ζωή48, νά καταπατήσουμε, δηλαδή, κάθε δικαιολογία καί κάθε δικαίωμά μας γιά τό δίκαιο τοῦ Εὐαγγελίου. Καί σέ τί συνίσταται τό δίκαιο τοῦ Εὐαγγελίου; Στά παθήματα καί στόν σταυρό! Σ᾿ αὐτά καλεῖ τούς μαθητές Του ὁ Σωτήρας! Μ᾿ αὐτά ξεχωρίζει τούς ἐκλεκτούς ἀπό τούς καλεσμένους Του49! Μ᾿ αὐτά ξεχωρίζει τό σιτάρι ἀπό τά ζιζάνια50!μ᾿ αὐτά κρίνει ποιοί εἶναι ἄξιοι νά σφραγιστοῦν μέ τή σφραγίδα Του51! «Ὅποιος δέν παίρνει τόν σταυρό του καί δέν μέ ἀκολουθεῖ, δέν εἶναι ἄξιος γιά μαθητής μου. Ὅποιος θελήσει νά φυλάξει τή ζωή του, θά χάσει τήν ψυχή του. Καί ὅποιος θυσιάσει τή ζωή του γιά μένα, θά σώσει τήν ψυχή του»52.

«ἡμεῖς μωροί διά Χριστόν, ὑμεῖς δέ φρόνιμοι ἐν Χριστῷ ·
ἡμεῖς ἀσθενεῖς, ὑμεῖς δέ ἰσχυροί·
ὑμεῖς ἔνδοξοι, ἡμεῖς δέ ἄτιμοι.»
Α΄ Κορ. Δ΄: 10
Ἀδελφοί! Ἄς φέρουμε μπροστά στόν Σταυρό τοῦ Χριστοῦ καί ἄς θάψουμε ἐκεῖ κάθε κοσμική ἀντίληψή μας γιά τήν τιμή, γιά τήν ἀδικία, γιά τήν προσβολή, γιά τή ζημιά, γιά τήν παρανομία, γιά τόν ἀνθρώπινο νόμο, γιά τήν ἀνθρώπινη δικαιοσύνη. Ἄς γίνουμε μωροί γιά χάρη τοῦ Χριστοῦ53! Ἄς δώσουμε τά μάγουλά μας σέ ραπίσματα καί φτυσίματα54! Ἄς ἀφήσουμε τήν ἐπίγεια τιμή μας νά σκεπαστεῖ μέ τή στάχτη τοῦ ἐξευτελισμοῦ! Ἄς μή λυπόμαστε τή φθαρτή περιουσία μας· ἄς τήν ἁρπάξουν, ἄς τή σκορπίσουν οἱ ἄνεμοι, ἄν τό ἐπιτρέψει ὁ Θεός!

Ἄς μή λυπόμαστε τό σῶμα μας· ἄς ταλαιπωρεῖται μέ ἑκούσιες ἀσκήσεις καί ἀκούσια παθήματα! Ἄς οἰκειωθοῦμε τή σιωπή τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, τή σιωπή μέ τήν τόση μυστική δύναμη! Αὐτή ἡ σιωπή εἶναι ἡ πιό ὑψηλή θεολογία. Αὐτή ἡ σιωπή εἶναι εὔγλωττο κήρυγμα, πού προκαλεῖ ἔκπληξη καί στούς ἀγγέλους!
Ὁ κόσμος δέν δικαίωσε τόν σαρκωμένο Θεό, καί ζητᾶμε νά δικαιώσει ἐμᾶς; Ἄς ἀπαρνηθοῦμε, λοιπόν, τή δικαίωση, τήν τιμή, τή δόξα τοῦ κόσμου! Ἄς τή θάψουμε κάτω ἀπό τό Σταυρό τοῦ Χριστοῦ! Ἄς μήν εἴμαστε σάν τά θηρία, πού δαγκώνουν καί πληγώνουν τούς ἀνθρώπους καί τά ἄλλα ἄγρια ζῶα πού τά κυνηγοῦν!
Ἄς μοιάσουμε στόν Ἀμνό τοῦ Θεοῦ56 ἐδῶ στή γῆ, στή διάρκεια τοῦ σύντομου χρόνου τῆς ἐπίγειας ὁδοιπορίας μας, κι Ἐκεῖνος θά μᾶς κάνει ὅμοιούς Του στήν αἰωνιότητα, ὅπου ἡ μακαριότητά μας δέν θά ἔχει τέλος καί μέτρο. Καί ὄχι μόνο ἐκεῖ, ἀλλά καί ἐδῶ, στήν ἐπίγεια ἐξορία μας, τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, ὁ Παράκλητος, ἔρχεται στόν πιστό μαθητή τοῦ Ἰησοῦ καί χαρίζει στήν ψυχή του τήν ἀνέκφραστη μακαριότητα τῆς μελλοντικῆς ζωῆς. Αὐτή τοῦ ἀφαιρεῖ κάθε αἴσθηση πόνου καί τόν εἰσάγει στήν ἀόρατη, ἁγία εὐφροσύνη, πού δέν ἐξαρτᾶται ἀπό ἀνθρώπους καί περιστάσεις. Μπροστά σ᾿ αὐτή τήν εὐφροσύνη ὅλες οἱ ἐπίγειες ἀπολαύσεις, ἀκόμα καί οἱ ἀθῶες, εἶναι μηδαμινές.

«Τῇ ἐπαύριον βλέπει ὁ Ἰωάννης τόν Ἰησοῦν
ἐρχόμενον πρός αὐτόν καί λέγει·
ἴδε ὁ ἀμνός τοῦ Θεοῦ ὁ αἴρων τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου.»
Ἰω. Α΄:29
Τό κύριο χαρακτηριστικό τοῦ ὑποκριτῆ εἶναι ὁ σκανδαλισμός. Καί τό πρῶτο βέλος πού ρίχνει ὁ ὑποκριτής, μετά τόν σκανδαλισμό του, ἐναντίον τοῦ πλησίον, εἶναι ἡ κατάκριση. Στούς πιό κακοπροαίρετους ὁ σκανδαλισμός εἶναι συχνά προσποιητός, ἐπίπλαστος· εἶναι μιά ἔγκαιρα ἐπινοημένη πρόφαση μέ ἐντυπωσιακή εὐλογοφάνεια, γιά ἕνα ἔγκαιρα προετοιμασμένο ἔγκλημα.
Σκανδαλίζονται ὅσοι ἔχουν ἀκόμα μέσα τους ζωντανό τόν παλαιό Ἀδάμ, δηλαδή τόν ἁμαρτωλό ἄνθρωπο, ἔστω κι ἄν ἐπιζητοῦν καλοπροαίρετα τή σωτηρία τους. Ὁ σκανδαλισμός τους αὐτός ἀποτελεῖ γνώρισμα πνευματικῆς σαθρότητας, γνώρισμα πολύ βαριᾶς ἀρρώστιας. Μιά τέτοια ἀρρώστια δύσκολα θεραπεύεται, ἀφοῦ δέν ἀφήνει τή μετάνοια νά ἐνεργήσει καί νά φέρει τήν κάθαρση τῆς ψυχῆς.
Μέ τή βία πρέπει νά ἀποτρέπουμε τόν ἑαυτό μας ἀπό τήν κατάκριση τοῦ πλησίον. Καί μέ τόν φόβο τοῦ Θεοῦ καί τήν ταπεινοφροσύνη νά τόν περιφρουροῦμε ἀπ᾿ αὐτό τό πάθος. Πάντως, γιά νά ἀποδυναμώσουμε καί τελικά, μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ, νά ξεριζώσουμε ἀπό τήν καρδιά μας τόν σκανδαλισμό σέ βάρος τοῦ πλησίον, πρέπει νά ἐρευνοῦμε βαθιά τόν ἑαυτό μας μέ τό φῶς τοῦ Εὐαγγελίου, γιά νά δοῦμε τίς ἀδυναμίες μας καί νά διαπιστώσουμε τίς ἁμαρτωλές μας τάσεις, κινήσεις καί καταστάσεις.

Ὅταν τήν προσοχή μας θά τήν τραβήξει ἡ δική μας ἁμαρτία, δέν θά ἔχουμε πιά διάθεση νά παρατηροῦμε τίς ἀδυναμίες τοῦ πλησίον καί νά ἀσχολούμαστεμ᾿ αὐτές. Τότε ὅλοι οἱ ἄνθρωποι θά μᾶς φαίνονται ἄμεμπτοι, ἅγιοι! Τότε ὁ ἑαυτός μας, ἀπεναντίας, θά μᾶς φαίνεται ἁμαρτωλός, ὁ πιό μεγάλος ἁμαρτωλός τοῦ κόσμου! Τότε θά μᾶς ἀνοιχθοῦν διάπλατα οἱ πύλες τῆς ἀληθινῆς ζωῆς καί ἡ ἀγκαλιά τῆς πραγματικῆς μετάνοιας!
Ὁ ὅσιος Ποιμήν ὁ Μέγας ἔλεγε: «Ἐμεῖς καί οἱ ἀδελφοί μας εἴμαστε σάν δυό εἰκόνες. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος προσέχει τόν ἑαυτό του καί τόν κατακρίνει, βλέπει τόν ἀδελφό του ἄμεμπτο. Ὅταν, ὅμως, ὁ ἑαυτός του τοῦ φαίνεται καλός, βλέπει τόν ἀδελφό του κακό»58. Γι᾿ αὐτό οἱ πιό μεγάλοι ἅγιοι τοῦ Θεοῦ ἀγωνίζονταν ἐπίμονα νά βλέπουν τόν ἑαυτό τους ἁμαρτωλό, καί μάλιστα τόσο, πού ἀκόμα καί τά πιό φανερά, ἀκόμα καί τά πιό μεγάλα ἁμαρτήματα τῶν ἄλλων τούς φαίνονταν μηδαμινά καί ἀξιοσυγχώριτα.
Ὁ ὅσιος Σισώης εἶπε κάποτε στόν ἀββά Ὤρ: «Δῶσε μου μιά συμβουλή». Ὁ Ἀββάς τόν ρώτησε: «Μοῦ ἔχεις ἐμπιστοσύνη;». «Σοῦ ἔχω», ἀποκρίθηκε ὁ ὅσιος. «Τότε πήγαινε», τοῦ εἶπε ὁ γέροντας, «καί κένε ὅ,τι κάνω ἐγώ». «Καί τί κάνεις ἐσύ, πάτερ , ἀπόρησε ὁ ὅσιος Σισώης. «Βλέπω τόν ἑαυτό μου χειρότερο ἀπ᾿ ὅλους τούς ἀνθρώπους», ἀπάντησε ὁ ἀββάς Ὤρ59.

«πάντα μέν καθαρά τοῖς καθαροῖς·
τοῖς δέ μεμιαμμένοις καί ἀπίστοις οὐδέν καθαρόν,
ἀλλά μεμίανται αὐτῶν καί ὁ νοῦς καί ἡ συνείδησις.»
Τιτ. Α΄:15
«Ἄν ὁ ἄνθρωπος», ἔλεγε πάλι ὁ Μέγας Ποιμήν, «φτάσει στά μέτρα πού ἀναφέρει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, “ὅλα εἶναι καθαρά γιά τούς καθαρούς”60, τότε βλέπει τόν ἑαυτό του χειρότερο ἀπ᾿ ὅλα τά πλάσματα». «Μά πῶς μπορῶ νά θεωρήσω τόν ἑαυτό μου χειρότερο ἀπό ἕναν φονιά;», ρώτησε ἕνας ἀδελφός τόν γέροντα. Κι ἐκεῖνος ἀπάντησε: «Ἄν ὁ ἄνθρωπος φτάσει στά μέτρα πού ἀναφέρει τό ρητό αὐτό, τότε βλέποντας κάποιον νά κάνει φόνο, θά πεῖ: “Αὐτός ἐδῶ μόνο τώρα ἁμάρτησε, ἐνῶ ἐγώ σκοτώνω τόν ἑαυτό μου κάθε μέρα”».
Στή συνέχεια ὁ ἀδελφός ζήτησε τή γνώμη κι ἑνός ἄλλου γέροντα γιά τό ἴδιο θέμα. Κι αὐτός τοῦ εἶπε: «Ἄν φτάσει ὁ ἄνθρωπος στά μέτρα πού ἀναφέρει τό ρητό καί δεῖ τίς ἐλλείψεις τοῦ ἀδελφοῦ του, βάζει τήν ἀρετή του νά καταπιεῖ αὐτές τίς ἐλλείψεις». «Καί ποιά εἶναι στήν περίπτωση αὐτή ἡ ἀρετή του;», ρώτησε ὁ ἀδελφός. «Ἡ ἀρετή του εἶναι ἡ παντοτινή αὐτομεμψία του»61.

Νά οἱ ἀληθινοί ἀκροατές καί τηρητές τοῦ εὐαγγελικοῦ νόμου! Ἀφοῦ ἔβγαλαν ἀπό τίς καρδιές τους κάθε κατάκριση καί σκανδαλισμό, τίς γέμισαν μέ ἀγάπη πρός τόν πλησίον. Σ᾿ ὅλους ἔδιχναν εὐσπλαχνία. Καί μέ τήν εὐσπλαχνία τους θεράπευσαν πολλές ἁμαρτωλές ψυχές.
Ἔλεγαν οἱ Πατέρες γιά τόν Μέγα Μακάριο, τόν Αἰγύπτιο, πώς εἶχε γίνει σάν ἕνας ἐπίγειος θεός–μέ τέτοια ἀπέραντη εὐσπλαχνία σήκωνε τίς ἀδυναμίες τῶν ἀνθρώπων! Ὁ Ἀββάς Ἀμμωνᾶς, πάλι, παρατηρώντας ἀδιάλειπτα τήν ψυχή του καί κατηγορώντας την γιά τίς ἀδυναμίες της, ἀπέκτησε βαθιά ταπείνωση καί ἁπλότητα. Μάλιστα, ἀπό τήν πολλή του ἀγάπη πρός τόν πλησίον, ἔφτασε στό σημεῖο ὄχι μόνο νά μή βρίσκει κακό σέ κανέναν ἄνθρωπο, ἀλλά καί νά ξεχάσει πώς ὑπάρχει κακό! .... Μέ τέτοιους τρόπους ὁ ἀββάς Ἀμμωνᾶς κατόρθωνε νά ἀποφεύγει τήν κατάκριση καί νά θεραπεύει τούς ἁμαρτωλούς, μαλακώνοντας μέ τήν καλοσύνη του τίς καρδιές τους καί ὁδηγώντας τους μ᾿ αὐτή τήν καλοσύνη στή μετάνοια.

«μαρτυρῶ γάρ αὐτοῖ ὅτι ζῆλον Θεοῦ ἔχουσιν,
ἀλλ᾿ οὐ κατ᾿ ἐπίγνωσιν.»
Ρωμ. Ι΄:2
Ὅσο, ὅμως, ὁ Κύριος μᾶς ἀποτρέπει ἀπό τό φοβερό καί ὀλέθριο βάραθρο τοῦ σκανδαλισμοῦ καί τῆς κατακρίσεως καί ὅσο οἱ ἀληθινοί Του μαθητές φεύγουν μακριά ἀπ᾿ αὐτό, τόσο, ἀπεναντίας, ὁ διάβολος μᾶς σέρνει, μέ διάφορους τρόπους καί διάφορες προφάσεις, γιά νά πέσουμε μέσα. Ἕνα ἀπό τά σατανικά τεχνάσματα εἶναι ἡ ἔμπνευση ἀδιάκριτου ζήλου65, πού πολλοί τόν θεοροῦν ζῆλο γιά τήν εὐσέβεια, ζῆλο ἅγιο! Ὁ ἀββάς Ἰσαάκ ὁ Σύρος λέει: «Ὁ ἄνθρωπος πού ἔχει ζῆλο ἀδιάκριτο, ποτέ δέν φτάνει στήν εἰρήνη τῆς διάνοιας.
Κι ἐκεῖνος πού δέν ἔχει εἰρήνη, δέν ἔχει οὔτε χαρά. Γιατί, ἄν ἡ εἰρήνη τῆς διάνοιας εἶναι, ὅπως λένε, ἡ τέλεια ὑγεία (τῆς ψυχῆς), καί ὁ ζῆλος δέν συμβιβάζεται μέ τήν εἰρήνη (τῆς ψυχῆς), εἶναι ἑπόμενο ὅτι ὅποιος ἔχει ἀδιάκριτο ζῆλο, εἶναι βαριά ἀσθενής. Ἄνθρωπέ μου, ἐνῶ νομίζεις ὅτι μέ τόν ζῆλο σου θά θεραπεύσεις τίς ἀρρώστιες τῶν ἄλλων, ἔδιωξες τήν ὑγεία τῆς δικῆς σου ψυχῆς! Ἀσχολήσου, λοπόν, μέ τήν ὑγεία τῆς ψυχῆς σου. Κι ἄν προγματικά θέλεις νά θεραπεύσεις τούς ἀσθενεῖς, πρέπει νά ξέρεις ὅτι αὐτοί χρειάζονται περιποίηση καί ὄχι ἐπιτίμηση.
Μέ τόν ζῆλο σου, λοιπόν, ὄχι μόνο τούς ἄλλους δέν βοηθᾶς, ἀλλά καί τόν ἑαυτό σου ρίχνεις σέ μιά βαριά καί ὀδυνηρή ἀρρώστια. Ἕνας τέτοιος ζῆλος δέν ἀναγνωρίζεται ἀπό τούς ἀνθρώπους ὡς ἐκδήλωση σοφίας ἀλλά ὡς πάθος τῆς ψυχῆς, πού φανερώνει στενότητα πνευματικῆς ἀντιλήψεως καί πολλή ἄγνοια. Ἀπό τήν ἐπιείκεια καί τήν πραότητα ἀρχίζει ἡ θεία σοφία, πού γεννιέται ἀπό τή μεγαλοψυχία καί ἀνέχεται τίς ἀδυναμίες τῶν ἀνθρώπων».
Ἡ ἁμαρτία τοῦ σκανδαλισμοῦ καί τῆς κατακρίσεως ὁδηγεῖ πολύ εὔκολα τόν ἄνθρωπο στήν ἀπώλεια, γι᾿ αὐτό καί εἶναι τόσο ἀγαπητή στόν διάβολο. Ὁ πονηρός δέν περιορίζεται νά ξεσηκώνει στήν καρδιά μας τόν ἀδιάκριτο ζῆλο, τόν τόσο ἀσυμβίβαστο μέ τό εὐαγγελικό φρόνημα, καί ἐγωιστικούς λογισμούς, συνδυασμένους πάντοτε μέ τήν περιφρόνηση καί τόν ἐξευτελισμό τοῦ πλησίον, ἀλλά καί στήνει παγίδες ἀπροκάλυπτα, γιά νά πιάσει καί νά ρίξει σ᾿ αὐτή τήν ἁμαρτία τούς ἀπρόσεκτους.

Ὁ ἀββάς Ποιμήν ἔλεγε: «Εἶναι γραμμένο: “Νά λές μόνο ὅσα εἶδες μέ τά μάτια σου”67. Ἐγῶ ὅμως, σᾶς συμβουλεύω νά μή λέτε οὔτε κι ἐκεῖνο πού ψηλαφήσατε μέ τά ἴδια σας τά χέρια. Ἕνας ἀδελφός πλανήθηκε σέ μιά τέτοια περίπτωση. Τοῦ φάνηκε πώς κάποιος ἄλλος ἀδελφός ἁμάρτανε μέ μιά γυναίκα. Ἔπειτα ἀπό μεγάλη ἐσωτερική πάλη, πῆγε κοντά τους, τούς σκούντησε μέ τό πόδι του καί φώναξε: “Σταματῆστε, λοιπόν! Ὥς πότε;…”. Μά τότε διαπίστωσε ὅτι δέν ἦταν ἄνθρωποι· ἦταν δυό δεμάτια σιτάρι! Γι᾿ αὐτό σᾶς εἶπα νά μήν κατακρίνετε, ἀκόμα κι ἄν ψηλαφήσετε μέ τά ἴδια σας τά χέρια»68.

Τό ἁμάρτημα τῆς κατακρίσεως εἶναι πολύ μισητό στόν Θεό. Τόν κάνει νά ὀργίζεται. Ἀποστρέφεται ἀκόμα καί τούς ἐκλεκτούς Του ὁ Κύριος, ἄν αὐτοί ἀφήσουν τόν ἑαυτό τους νά κατακρίνει τόν πλησίον, καί τούς παίρνει τή χάρη Του, ὅπως φανερώνουν πολυάριθμα σχετικά παραδείγματα, πού διασώθηκαν ἀπό τούς ἐκκλησιαστικούς συγγραφεῖς γιά τή νουθέτηση καί τήν ὠφέλεια τῶν χριστιανικῶν γενεῶν. Καμιά ἀρετή δέν μᾶς δίνει τό δικαίωμα νά κατακρίνουμε τόν ἁμαρτωλό ἀδελφό μας, στόν ὁποῖο ὁ Κύριος εὔκολα μπορεῖ νά χαρίσει ἀρετή οὐσιαστική, καί μάλιστα ἀσύγκριτα μεγαλύτερη ἀπ᾿ αὐτήν πού νομίζουμε ὅτι ἔχουμε ἐμεῖς. Δίκαιοι μποροῦμε νά εἴμαστε, ὅταν ἐφαρμόζουμε κυρίως τό δίκαιο τοῦ Θεοῦ.

Ὅταν, ὅμως, κατακρίνουμε τόν πλησίον, ἀπορρίπτουμε τό δίκαιο τοῦ Θεοῦ καί στή θέση του βάζουμε τό δικό μας δίκαιο ἤ μᾶλλον τήν ἀρρώστια τοῦ φαρισαϊσμοῦ. Ὅποιος κατακρίνει τόν πλησίον, σφετερίζεται τό ἀξίωμα τοῦ Θεοῦ, γιατί Αὐτός μόνο ἔχει δικαίωμα νά κρίνει τά πλάσματα Του· σφετερίζεται τό ἀξίωμα τοῦ Χριστοῦ, γιατί Αὐτός μόνο ἔχει ἐξουσία νά κρίνει ζωντανούς καί νεκρούς τήν ἔσχατη ἡμέρα.
Ὁ θαυμαστός Ἰωάννης ὁ Σαββαΐτης διηγήθηκε τήν ἑξῆς ἐμπειρία του: «Κάποτε, ὅταν ἔμενα στήν ἔρημο, ὄχι πολύ μακριά ἀπό τό μοναστήρι, ἦρθε ἀπό κεῖ ἕνας ἀδελφός γιά νά μέ ἐπισκεφθεῖ. “Πῶς εἶναι οἱ Πατέρες καί οἱ ἀδελφοί;”, τόν ρώτησα. “Καλά, μέ τίς προσευχές σου”, ἀπάντησε.
Μετά τόν ρώτησα συγκεκριμένα γιά κάποιον , γιά τόν ὁποῖο κυκλοφοροῦσε μιά κακή φήμη. Καί μοῦ λέει: “Πίστεψέ με, πάτερ, συνεχίζει νά ζεῖ ὅπως ζοῦσε”. Μόλις τό ἄκουσα, ἀναφώνησα μέ δυσαρέσκεια: “Οὔφ!”. Καί ἀμέσως ἔπεσα σέ ἔκσταση. Εἶδα τότε τόν ἑαυτό μου νά στέκεται μπροστά στόν Γολγοθά, στά Ἱεροσόλυμα. Ὁ Κύριος μας Ἰησοῦς Χριστός ἦταν ἐκεῖ σταυρωμένος ἀνάμεσα στούς δυό ληστές.
Ἔτρεξα νά Τόν προσκυνήσω. Ἀλλά μόλις μέ εἶδε Ἐκεῖνος, στράφηκε στούς ἀγγέλους Του, πού βρίσκονταν κοντά Του, καί τούς πρόσταξε: “Πετάξτε τον ἔξω αὐτόν ἐδῶ! Εἶναι ἀντίχριστος! Προτοῦ νά κρίνω ἐγώ τόν ἀδελφό του, τόν καταδίκασε!”. Καθώς ἔφυγα διωγμένος, ὁ μανδύας μου πιάστηκε στήν πόρτα. Τόν ἄφησα κι ἔφυγα. Ἀμέσως συνῆλθα ἀπό τήν ἔκσταση καί εἶπα στόν ἐπισκέπτη μου: “Ἡ σημερινή μέρα εἶναι κακή γιά μένα”.
“Γιατί πάτερ;”, μέ ρώτησε. Τοῦ διηγήθηκα τό ὅραμά μου, προσθέτοντας ὅτι ὁ μανδύας σήμαινε τή σκέπη καί τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ, πού τίς εἶχα πιά χάσει. Ἀπό τήν ἡμέρα ἐκείνη πῆγα βαθιά μέσα στήν ἔρημο. Περιπλανήθηκα ἐκεῖ γιά ἑφτά ὁλόκληρα χρόνια χωρίς νά φάω ψωμί, χωρίς νά μπῶ κάτω ἀπό στέγη, χωρίς νά συναντήσω ἄνθρωπο. Κι ὅταν πέρασαν τά ἑφτά αὐτά χρόνια, εἶδα πάλι τόν Κύριο, πού μοῦ ἔδωσε πίσω τόν μανδύα μου»69.

Ἀδελφοί! Ἄς προσέχουμε τόν ἑαυτό μας. Ἄς ἀγωνιστοῦμε νά τόν καθαρίσουμε ὄχι μόνο ἀπό τά σαρκικά πάθη ἀλλά καί ἀπό τά ψυχικά: τήν κενοδοξία, τήν ἀπιστία, τήν πονηρία, τή ζήλια, τόν φθόνο, τή φιλαργυρία καί τόσα ἄλλα. Αὐτά τά πάθη φαινομενικά κινοῦνται καί ἐνεργοῦν στήν ψυχή δίχως τή συμμετοχή τοῦ σώματος.
Γι᾿ αὐτό ὀνομάζονται ψυχικά. Εἶπα “φαινομενικά”, ἐπειδή στήν πραγματικότητα ἔχουν ἐπίδραση καί στό σῶμα, ἀλλά ἐπιδραση μικρή, ἀνεπαίσθητη. Ἔτσι οἱ πιό πολλοί δέν μποροῦν νά τήν ἀντιληφθοῦν. Προσέχοντας, πάντως, τόν ἑαυτό μας καί καθαρίζοντάς τόν ἀπ᾿ αὐτά τά πάθη, θά ἀποκτήσουμε σιγά -σιγά τήν ἀγάπη πρός τόν πλησίον, ἡ ὁποία ἐξασθενίζει καί μέ τόν καιρό ἐξαφανίζει τό αἴσθημα τοῦ σκανδαλισμοῦ καί τήν τάση τῆς κατακρίσεως.
Ἀδιάλειπτα ἄς θυμόμαστε ὅτι καμιά ἀρετή δέν εἶναι εὐάρεστη στόν Θεό δίχως τήν ταπεινοφροσύνη. Ἄς δικαιώνουμε τόν πλησίον καί ἄς κατακρίνουμε τόν ἑαυτό μας, γιά νά μᾶς δώσει ὁ Θεός τή χάρη Του καί τό ἔλεός Του, τά δώρα πού προσφέρει μόνο στούς ταπεινούς καί σπλαχνικούς. Ἀμήν!
Αὐτῷ ἡ δόξα εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν!

Ἁγίου Ἰγνατίου Μπριαντσανίνωφ
Ἐπισκόπου Καυκάσου καί Μαῦρης Θάλασσας
Ἀπό τό βιβλίο: “ΑΣΚΗΤΙΚΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ”

«ἀγνοοῦντες γάρ τήν τοῦ Θεοῦ δικαιοσύνην, καί
τήν ἰδίαν δικαιοσύνην ζητοῦντες στῆσαι, τῇ δικαιοσύνῃ
τοῦ Θεοῦ οὐχ ὑπετάγησαν.
τέλος γάρ νόμου Χριστός εἰς δικαιοσύνην παντί τῷ πιστεύοντι.
Μωϋσῆς γάρ γράφει τήν δικαιοσύνην τήν ἐκ τοῦ νόμου, ὅτι
ὅ ποιήσας αὐτά ἄνθρωπος ζήσεται ἐν αὐτοῖς·»
πρός Ρωμ. 3-5