Bιότοπος – περιγραφή
H λατινική ονομασία του βοτάνου είναι ALNUS glutinosa (Aλνος ο κολλώδης). Ανήκει στην οικογένεια των Βετουλαϊδών. Το συναντούμε με τις κοινές ονομασίες Κλήθρα, Σκλήθρα, Σκλήθρος, Σκήλιθρο, Κλήθρι. Είναι πολύ διαδεδομένο σε όλη την Ευρώπη. Στη χώρα μας το συναντούμε στην Όσσα, το Πήλιο, Σπερχειό, Βοιωτία, Αιτωλοακαρνανία, Εύβοια, Νάξο, Αγιο Ορος.

Δένδρο των πεδιάδων, που αγαπά τα υγρά και παραποτάμια εδάφη, στα οποία σχηματίζει δάση.
Είναι ένα δυνατό φυλλοβόλο δέντρο με κλαριά μικρά και κάθετα. Παρουσιάζει συχνά θαμνώδη όψη. Φύλλα βαθυπράσινα οδοντωτά, μάλλον στρογγυλά με αμβλύ άκρο. Σπάνια το μέγεθος τους είναι μεγαλύτερο από 4-9 εκατοστά σε μάκρος. Τα άνθη μόνικα κατά ίουλους, τα οποία αναπτύσσονται λίγες εβδομάδες προτού βγουν τα φύλλα (Ιανουάριο – Φεβρουάριο), πάνω σε βλαστούς του προηγούμενου χρόνου. Οι αρσενικοί Ιουλοι βρίσκονται στο πάνω μέρος και οι θηλυκοί στο κάτω. Ο καρπός είναι μικρός κώνος με τα κάρυα που ωριμάζουν τον Οκτώβριο και ανοίγουν προς τον χειμώνα.
Καλλιεργείται ευρέως ως καλλωπιστικό. Το ξύλο ήταν πολύτιμο στο παρελθόν για την κατασκευή υποδημάτων με ξύλινη σόλα, πλωτών μέσων, κτισμάτων και μουσικών οργάνων. Ο Αλνος χρησιμοποιείτο για τους στύλους θεμελίωσης στη Βενετία, γιατί δεν σαπίζει στο νερό. Το ίδιο το δέντρο αρέσκεται στα υγρά μέρη. Είναι ονομαστό για τις εφαρμογές του στην ξυλογλυπτική. Επίσης μπορεί να κλαδευτεί προμηθεύοντάς μας με πασσάλους για την κατασκευή φρακτών και άλλες χρήσεις.
Ο φλοιός χρησιμοποιείται στη βυρσοδεψία και δίνει στα δέρματα (όταν κατεργαστεί με ρινίσματα) ένα κοκκινωπό χρώμα. Τα άνθη του δίνουν κανελί χρώμα. Ο χυμός του είναι υπόξινος και γίνεται ένα πολύ καλό σιρόπι.

Ιστορικά στοιχεία
Βότανο γνωστό εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Στην παραδοσιακή ιατρική χρησιμοποιήθηκε στην καταπολέμηση της ελονοσίας και των ρευματισμών. Επίσης αναφέρεται ότι κοπανούσαν τα φύλλα για να τα κονιοποιήσουν ελαφρώς σε γουδί και τα επέθεταν σε εγκαύματα.
Το βραστάρι του βοτάνου το συνδύαζαν με φύλλα καρυδιάς και στύψη για να κάνουν πλύσεις σε περιπτώσεις λευκόρροιας. Με το κατάπλασμα των φύλλων στους μαστούς περιόριζαν την γαλουχία στις γυναίκες. Τα φύλλα τα ζέσταιναν προηγουμένως πάνω σε ανάμενα κάρβουνα και επέθεταν τα καταπλάσματα 2-3 φορές την ημέρα.
Τον ζαχαρώδη οπό του δέντρου τον συμπύκνωναν και τον χρησιμοποιούσαν ως καθαρτικό του αίματος και για δερματικές παθήσεις.
Τα άνθη τα έβραζαν μέσα σε λάδι και τα έκαναν κατάπλασμα πάνω σε χοιραδικούς όγκους τους οποίους εξαφάνιζαν εντός 24 ωρών πολλές φορές. Το ίδιο λάδι χρησιμοποιούσαν για επαλείψεις κατά της ψωριάσεως και του εκζέματος.

Συστατικά – χαρακτήρας
Ο φλοιός περιέχει 5-9% τανίνες, λιγνάνες και φαινολικούς γλυκοζίτες. Οι λιγνάνες είναι μία από τις κύριες κατηγορίες των φυτοοιστρογόνων (χημικά όμοια με τα οιστρογόνα που επίσης δρουν ως αντιοξειδωτικά). Οι λιγνάνες μελετώνται για πιθανή χρήση στην πρόληψη καρκίνου, ιδιαιτέρως καρκίνος του μαστού. Τα φύλλα περιέχουν φλαβονοειδείς γλυκοζίτες και ρητίνη.

Ανθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Οι μακροί αρσενικοί ίουλοι, που έχουν χρώμα ερυθρό – ιώδες και πρασινωπό κίτρινο και οι βραχείς, ωοειδείς, όρθιοι, θηλυκοί ίουλοι, ανοίγουν κατά τους μήνες Μάρτιο – Απρίλιο, πριν από την εμφάνιση των φύλλων.
Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται ο φλοιός, τα άνθη και τα φύλλα του δέντρου. Ο φλοιός συλλέγεται Μάρτιο – Απρίλιο και τα άλλα Ιούνιο και Ιούλιο.

Θεραπευτικές ιδιότητες
και ενδείξεις
Ο φλοιός δρα ως τονωτικό, στυπτικό και αντιφλεγμονώδες, αντιπυρετικό Εξωτερικά ενδείκνυται σε κυνάγχη, στοματικά έλκη, κακώσεις και οιδήματα.
Το αφέψημα του φλοιού συνίσταται για γαργάρες εναντίον του πονόλαιμου και της φαρυγγίτιδας.
Τα φύλλα υπό μορφή καταπλάσματος δρουν εναντίον του αρθριτισμού.
Παρασκευή και δοσολογία
Σε περιπτώσεις κυνάγχης χρησιμοποιείται το αφέψημα του βοτάνου σε γαργαρισμούς. Βράζουμε ένα κουτάλι του καφέ σε ενάμισι φλιτζάνι νερό για 10 λεπτά. Σε περιπτώσεις στοματικών ελκών κάνουμε στοματικές πλύσεις και επιθέτεται ως κομπρέσα σε κακώσεις και οιδήματα. Το αφέψημα συνδυάζεται και με φύλλα καρυδιάς και στύψη.
Τα καταπλάσματα με τα φύλλα γίνονταν με το φύλλο χλωρό ή αν ήταν αποξηραμένο το έβρεχαν προηγουμένως στο νερό.

Προφυλάξεις
Δεν έχουν αναφερθεί παρενέργειες.

Υ.Σ.   Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.