Βακκίνιον το Μύρτιλλο

Βακκίνιον το Μύρτιλλο

Bιότοπος – περιγραφή
H λατινική του βοτάνου ονομασία είναι Vaccinium myrtillus (Βακκίνιον το Μύρτιλλο) και ανήκει στην οικογένεια των Ερικοειδών. Είναι φυτό συγγενές με το Αρκτοστάφυλλο το οποίο είναι σημαντικό αντισηπτικό του ουροποιητικού συστήματος. Το συναντούμε με την κοινή ονομασία Φίγγι.
Ο Μύρτιλλος είναι μικρός φυλλοβόλος θάμνος , που φτάνει σε ύψος από 30 έως 50 εκατοστά, με φύλλα απλά κατ’ εναλλαγή τεταγμένα, στρογγυλωπά και πριονωτά. Τα άνθη του είναι μοναχικά σε μικρά μασχαλιαία τσαμπιά με κάλυκα με 4 – 5 σέπαλα. Η στεφάνη είναι με 4 λοβούς, 8 έως 10 στήμονες και αυγοθήκη με κεφαλωτό στίγμα. Το χρώμα τους είναι πρασινωπό ή ροζ σε σχήμα μικρού κουδουνιού, κρεμαστά. Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα (έχουν και αρσενικά και θηλυκά όργανα) και γονιμοποιούνται από τις μέλισσες, μύγες, λεπιδόπτερα κ.α.
Οι μέλισσες τα επισκέπτονται συχνά. Ο καρπός του είναι ρώγα μαύρη ή σπάνια λευκή. Είναι φυτό ιθαγενές των Ινδιών και απαντάται αυτοφυές στις Άνδεις.
Στη χώρα μας συναντούμε την ποικιλία Vaccinium Myrtillus ενώ η ποικιλία Vaccinium vitis-idaea καλλιεργείται ως διακοσμητικό. Περισσότερο απαντάται σε ορεινά μέρη της Μακεδονίας και στον Θεσσαλικό Όλυμπο, όπου τον καρπό του τον ονομάζουν φίγγι. Εμφανίζεται σε χαμηλά δάση, σε όξινα εδάφη, σε χέρσους τόπους, τυρφώδη εδάφη και δάση κωνοφόρων.

Ιστορικά στοιχεία
Είναι φυτό γνωστό από την εποχή της αρχαίας Ελλάδας. Ο Θεόφραστος το αποκαλεί «η άμπελος εν Ίδη».
Στη λαϊκή ιατρική έχει χρησιμοποιηθεί ως αντισηπτικό του ουροποιητικού.
Οι Ελισαβετιανοί φαρμακοποιοί έφτιαχναν από τους καρπούς ένα σιρόπι, το οποίο ονόμαζαν «Ρομπ», για τη θεραπεία της διάρροιας. Θεωρούσαν επίσης τους καρπούς δροσιστικούς και χρήσιμους για να απομακρύνουν τη χολερική διάθεση. Στην Αμερική τον καλλιεργούν εδώ και πολλά χρόνια και τρων τους καρπούς του ωμούς.
Το μύρτιλλο σχετίστηκε με τη βελτίωση της νυχτερινής όρασης. Αναφέρεται ότι στον Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι πιλότοι της RAF κατανάλωναν μαρμελάδα μύρτιλλο για να οξύνουν την όρασή τους στις αποστολές της νύχτας. Ωστόσο, μια μελέτη του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ που ακολούθησε, δεν εντόπισε καμία τέτοια επίδραση. Αν και η επίδραση του μύρτιλλου στην όξυνση της νυκτερινής όρασης δεν έχει αποδειχθεί, εργαστηριακές μελέτες σε αρουραίους έχουν παράσχει προκαταρκτικά αποδεικτικά στοιχεία ότι η κατανάλωση μύρτιλλου μπορεί να αναστείλει ή να αντιστρέψει οφθαλμικές διαταραχές, όπως η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Μία πράσινη βαφή λαμβάνεται από τα φύλλα και τα φρούτα η οποία χρησιμοποιείται για να χρωματίσει τα υφάσματα. Από τον καρπό λαμβάνεται μία μπλε ή μαύρη χρωστική ουσία που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως μελάνι.

Συστατικά – χαρακτήρας
Το βότανο είναι ξινό, στυπτικό, ψυχρό και ξηραντικό. Οι καρποί περιέχουν τανίνες, αρβουτίνη, μυρτιλλίνη, οργανικά οξέα (γλυκοκινόνες, γλυκοσίδες), σάκχαρα και πηκτίνη. Οι ανθοκυανοσίδες που περιέχουν οι καρποί έχουν παρόμοια δράση με τη βιταμίνη Ρ και έχει διαπιστωθεί πειραματικά ότι διαστέλλουν τα αγγεία του αίματος που είναι χρήσιμα για την αντιμετώπιση ανωμαλιών της κυκλοφορίας του αίματος και σε αιμορραγίες του αμφιβληστροειδή των ματιών (διαβητικού και υπερτασικού τύπου). Τα φύλλα περιέχουν γλυκοκινίνη, που υποβιβάζει την περιεκτικότητα του σακχάρου ενώ τα φύλλα της ποικιλίας V. Vitis-idaea περιέχουν αρβουτίνη. Η αρβουτίνη είναι ουρικό αντισηπτικό που δεν υπάρχει στο Βακκίνιο το Μύρτιλο Και αυτή μειώνει το επίπεδο του σακχάρου στο αίμα.
Όλα τα μέρη του φυτού περιέχουν κινικό οξύ. Ο καρπός του φυτού είναι γλυκός και ευστόμαχος.

Aνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα φύλλα και ο καρπός. Δρουν ως αντισηπτικά, αντιδιαρροϊκά και διουρητικά.
Τα φύλλα συλλέγονται την εποχή της ανθοφορίας του βοτάνου, από Ιούλιο έως Σεπτέμβριο. Αποξηραίνονται σε χαμηλή φωτιά.Οι σπόροι ωριμάζουν από τον Ιούλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο.

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Ο Μύρτιλλος είναι στυπτικό βότανο, μειώνει τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα, είναι τονωτικό, αντισηπτικό, προλαμβάνει τον έμετο και δρα ως αντισηπτικό του ουροποιητικού.
Ο καρπός του βοτάνου δρα εναντίον των βακτηριδίων, σκοτώνοντας τα ή αναστέλλοντας την αύξησή τους. Έτσι είναι χρήσιμος στη διάρροια που οφείλεται σε μικροοργανισμούς. Οι φρέσκοι καρποί έχουν υπακτική δράση. Το βραστάρι των καρπών χρησιμοποιείται σε πόνους στομάχου, φλόγωση των εντέρων, της κύστης, σε διάρροιες, δυσεντερίες και εντερίτιδες. Είναι ρυθμιστικό της λειτουργίας των αδένων, δρα κατά του κατάρρου, του κρυολογήματος και των παθήσεων του λαιμού. Τα φύλλα του Μύρτιλλου ελαττώνουν τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα, στον διαβήτη των ενηλίκων και η σύγχρονη έρευνα υποστηρίζει ότι αυξάνει την παραγωγή ινσουλίνης.
Τα φύλλα της ποικιλίας V.Vitis-Idaea (Βακκίνιον η άμπελος της Ίδης) επειδή περιέχουν αρμπουτίνη, που είναι αποτελεσματικό αντισηπτικό του ουροποιητικού, χρησιμοποιούνται για παθήσεις όπως η κυστίτιδα.
Εξωτερικά χρησιμοποιείται για γαργάρες και μαλακτικά καταπλάσματα.

Παρασκευή και δοσολογία
Τα φύλλα του Μύρτιλλου παρασκευάζονται ως έγχυμα. Ρίχνουμε μία κοφτή κουταλιά αποξηραμένα φύλλα σε ένα φλιτζάνι νερό και το σκεπάζουμε για 10 λεπτά. Τα φύλλα δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για θεραπευτικούς για περισσότερο από 3 εβδομάδες σε ένα χρόνο
Σουρώνουμε και πίνουμε1 με 2 φλιτζάνια την ημέρα.
Οι καρποί παρασκευάζονται ως αφέψημα. Βράζουμε 20 περίπου ράγες για 10 λεπτά, σουρώνουμε και πίνουμε δύο φορές την ημέρα.

Προφυλάξεις
Τα φύλλα χαμηλώνουν το επίπεδο του σακχάρου στο αίμα. Για τον λόγο αυτό άτομα με ινσουλινοεξαρτώμενο διαβήτη ενηλίκων δεν πρέπει να τα χρησιμοποιούν χωρίς την καθοδήγηση ειδικών. Υψηλή περιεκτικότητα σε τανίνη μπορεί να προκαλέσει πεπτικές διαταραχές. Αποφεύγουμε την παρατεταμένη χρήση ή υψηλές δόσεις. Δεν λαμβάνεται κατά την εγκυμοσύνη ή αν βρισκόμαστε σε αντιπηκτική αγωγή.