Πεντάνευρο

Πεντάνευρο

Bιότοπος – περιγραφή

Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι PLANTAGO spp. (Πλαντάγο) και ανήκει στην οικογένεια πλανταγινίδες, Στην Κρήτη συναντούμε τέσσερις ποικιλίες του βοτάνου που φέρουν το όνομα πεντάνευρο.

Το Plantago lagopus L. το οποίο συναντούμε με τα ονόματα αρνόγλωσσο και μικρό πεντάνευρο, to Plantago lanceolata L. (Πλαντάγκο το λογχοειδές) το οποίο συναντούμε με το όνομα πεντάνευρο, το Plantago major L. (Πλαντάγκο το μείζον) το οποίο συναντούμε με τις ονομασίες πεντάνευρο ή επτάνευρο και το Plantago bellardii All. με κοινές ονομασίες ψυλλόχορτο, μαλιαρό πεντάνευρο. Υπάρχουν και άλλες ποικιλίες της οικογένειας πλανταγινίδες όπως το Plantago alfa L. (Plantago psyllium) που κοινή ονομασία του είναι βεντουρόχορτο, το Plantago weldenii Rechenb που κοινώς λέγεται περδικοπάτημα, κυπαρισσόχορτο ή κορακοπόδι.

Είναι πολύ κοινό σε ξερά εδάφη, τα αναχώματα και τις άκρες των δρόμων. Το συναντούμε όμως και σε βουρκώδη εδάφη και στάσιμα νερά.

Είναι πολυετής πόα που μπορεί να φτάσει το ανθικό της στέλεχος τα 60 εκατοστά. Το Plantago major L. είναι πολύ μεγαλύτερο από το plantago lanceolata και το plantαgo lagopus. Έχει τεράστια παράρριζα φύλλα, πλατιά, ωοειδή, ελλειψοειδή, με μακρύ μίσχο και 3 έως 11 νευρώσεις. Από το κέντρο του φυτού υψώνονται επιμήκεις ποδίσκοι που φέρουν κυλινδρικούς στάχυς με πολύ μικρά πρασινωπά άνθη. Φυτρώνει σε χαμηλό υψόμετρο. Το μικρό πεντάνευρο (PLANTAGO lagopus) είναι διετές φυτό και φτάνει σε ύψος τα 30 με 40 εκατοστά. To PLANTAGO lanceolata διαφέρει από το προηγούμενο από το μεγαλύτερο ύψος του.

Ιστορικά στοιχεία

Η ιστορία βέβαια της χρήσης του Πεντάνευρου για ιατρικούς σκοπούς φτάνει πολύ παλιά. Οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν τις ιδιότητες του PLANTAGO lanceolata.

Σύμφωνα με τον Διοσκουρίδη, το βότανο θεράπευε τις δερματικές παθήσεις όπως, πληγές, καλόγηρους, κάρκαδα, άνθρακα και χοιράδες. Την πρώτη χιλιετία το φυτό ήταν γνωστό σε Άραβες, Πέρσες, Έλληνες και Ρωμαίους γιατρούς. Ο Ακιβέννας (980-1-37) στο βιβλίο του «Κανόνες της ιατρικής επιστήμης» συνιστούσε να παίρνουν φύλλα του Πεντάνευρου ως αντιαιμορραγικό μέσο στα πρηξίματα, σε χρόνια κακοήθη έλκη, φλεγμονές των ματιών, ασθένειες των νεφρών, του συκωτιού, των πνευμόνων και ρευματισμούς.

Στην Αμερική, οι ινδιάνοι γνώρισαν το φυτό από τους αποίκους του νέου κόσμου και του είχαν δώσει την ονομασία «πόδι του λευκού». Και αυτό γιατί οι άποικοι είχαν φέρει τον σπόρο από την Ευρώπη και οι άνδρες το κουβαλούσαν σε κάθε τους βήμα, μια και οι σπόροι του φυτού μεταφέρονταν στα γυρίσματα των παντελονιών τους.

Στη Ρωσία χρησιμοποιούσαν τον χυμό σε κομπρέσες καθώς και το αφέψημα ή το έγχυμα του φυτού για πληγές του δέρματος συμπεριλαμβανομένων των καρκινικών ελκών.

Στην Κρήτη χρησιμοποιούσαν το Αρνόγλωσσον το λογχοειδές για τη θεραπεία της αρθροπάθειας και το «στρούφισμα τση μέσης» – την ισχυρή ισχυαλγία από απότομη κίνηση. Έβραζαν τα φύλλα μαζί με δενδρολίβανο και έπιναν το αφέψημα τρεις φορές την ημέρα. Τα άνθη του φυτού τα συνέλεγαν και τα έβαζαν μέσα σε ρακί. Από αυτή τη ρακί έδιναν στον πάσχοντα ένα κουταλάκι του γλυκού μέσα σε ένα φλιτζάνι με αφέψημα δενσρολίβανου. Για την ισχυαλγία έφτιαχναν κατάπλασμα με πεντάνευρο, ασφαγγόριζα, και σκόρδο, κοπανισμένα όλα μαζί. Κοπανισμένα φύλλα του φυτού τοποθετούσαν σε πρησμένα πόδια από αρθροπάθειες. Επίσης ωμό κοπανισμένοι φύλλο τοποθετούσαν πάνω σε δαγκώματα σφίγγας. Σε τραύματα για να επουλωθούν, τοποθετούσαν τα φύλλα του πεντάνευρου αφού τα κτυπούσαν πρώτα ανάμεσα στις παλάμες τους για να αφαιρεθεί η «τσιπαλίδα» του φύλλου.

Συστατικά – χαρακτήρας

Τα φύλλα του βοτάνου περιέχουν κυρίως στυπτικές ουσίες και ιριδοειδή γλουκονικά με κύριο συστατικό την αουκουμπίνη η οποία διεγείρει την αποβολή του ουρικού οξέως από τα νεφρά. Περιέχει επίσης ένζυμα και μαλακτικές και αποχρεμπτικές ουσίες. Ο χυμός των φύλλων περιέχει ασκορβικό οξύ, καροτίνη, βιταμίνη Ρ και άλατα καλίου, σιδήρου, τσίγκου κ.α. Τα φύλλα περιέχουν βακτηριοκτόνα οργανικά οξέα (λιμονικό και ολεϊνικό) Οι ρίζες περιέχουν πολυσάκχαρα, ινσουλίνη, λευκώματα που εύκολα μετατρέπονται σε γλυκόζη, αιθέρια έλαια, γλοιώδεις ουσίες, στυπτικές ουσίες και βιταμίνη C. Οι σπόροι του πεντάνευρου περιέχουν γλοιώδεις ουσίες και δρουν ως ελαφρό καθαρτικό και μαλακτικό για τις ερεθισμένες βλεννογόνες μεμβράνες των εσωτερικών οργάνων.

Ανθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή

Ανθίζει από τον Απρίλιο έως τον Οκτώβριο. Για θεραπευτικούς λόγους χρησιμοποιούμε τα αέρια μέρη του φυτού. Συλλέγεται Μάιο και Ιούνιο.

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις

Το βότανο δρα ως αποχρεμπτικό, μαλακτικό, στυπτικό και διουρητικό. Έχει πολύ ενδιαφέρουσες θεραπευτικές ιδιότητες. Ενεργεί ως ήπιο αποχρεμπτικό, ενώ ταυτόχρονα καταπραΰνει τις φλεγμονώδεις και ερεθισμένες μεμβράνες. Είναι καλό για τον βήχα και την ήπια βρογχίτιδα. Η στυπτικότητά του το κάνει ωφέλιμο για την διάρροια, τις αιμορροΐδες και την κυστίτιδα όταν υπάρχει και αιμορραγία.

Τα φύλλα του P. Μajor και P. Lanceolata όταν τα χρησιμοποιούμε εξωτερικά είναι επουλωτικά για πληγές και ερεθισμούς. Τα φύλλα του P. lanceolata επίσης είναι ωφέλιμα στην αλλεργική ρινίτιδα ενώ τα φύλλα P. Major είναι καταλληλότερα για γαστρικές φλεγμονές. Από το P. Μajor τέλος μπορούμε να φτιάξουμε αλοιφή ωφέλιμη για πληγές, εγκαύματα και αιμορροΐδες.

Παρασκευή και δοσολογία

Παρασκευάζεται ως έγχυμα. Ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 2 κουταλιές του τσαγιού ξηρό βότανο, το καλύπτουμε και το αφήνουμε 10 λεπτά. Σουρώνουμε και το πίνουμε τρεις φορές την ημέρα.

Εξωτερικά χρησιμοποιούνται τα φρέσκα φύλλα του πεντάνευρου. Τα πλένουμε και τα αφήνουμε να μουλιάσουν για μια ώρα σε ένα δοχείο όπου προσθέτουμε λίγο βραστό νερό. Στη συνέχεια τοποθετούνται ως κατάπλασμα.

Προφυλάξεις

Δεν αναφέρονται παρενέργειες. Τηρούμε την συνιστώμενη δοσολογία.

Υ.Σ. Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.