Μυρώνι

Μυρώνι

Βιότοπος – περιγραφή:

Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Scandix australis L. (Σκάνδιξ η νότιος) και το συναντούμε με τις ονομασίες μυρώνι, τσιλιμονιδιά, αρχάτζικος (Κρήτη), σκανδίκια, σκαντσίκα, κάντζικο, σκαντζίκι, μυριαλίδα (Μάνη), κτενόχορτο της Αφροδίτης, καυκαλίθρα. Ανήκει στην οικογένεια των Σκιαδοφόρων. Είναι φυτό ποώδες, μονοετές,. Η ρίζα του είναι πασσαλώδης και όχι βαθιά. Έχει πολύ μικρά οδοντωτά φύλλα τα οποία βγαίνουν αντίθετα το ένα από το άλλο και αποτελούνται από 3-9 φυλλάρια πτεροειδή. Δηλαδή διαιρούνται σε βαθείς λοβούς. που φτάνουν σε μήκος τα οκτώ εκατοστά. Τα άνθη βγαίνουν την άνοιξη στην κορυφή ανθοφόρων βλαστών σε απλές, ομπρελοειδείς ταξιανθίες και είναι μικρά με πέντε πέταλα. Ο καρπός τους είναι ωοειδής, έχει μήκος από ένα έως τέσσερα εκατοστά, με ράμφος που έχει ίσο μήκος με το τμήμα που περιέχει τους σπόρους. Φτάνει σε ύψος τα 5 έως 10 εκατοστά. Στην Κρήτη υπάρχουν εκτός του australis ακόμη τρία είδη. Τα S. australis ssp. Brachycarpa, S. macrorhyncha (Σκάνδιξ ο μεγαλανθής) και το S. pectin-veneris (Σκάνδιξ ή Κτεις της Αφροδίτης). Αυτό το τελευταίο είναι που συναντούμε συνήθως στο νησί μας και το αποκαλούμε μυρώνι.
Το βρίσκουμε στα χωράφια, λιβάδια και χέρσες περιοχές τον χειμώνα και την άνοιξη. Μπορούμε να το καλλιεργήσουμε σπέρνοντας επιφανειακά τους σπόρους το φθινόπωρο.

Ιστορικά στοιχεία:
Το μυρώνι, ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες. Ο Θεόφραστος το αναφέρει ως «Σκάνδικα», τον «κτένα της Αφροδίτης», λόγω του σχήματος που έχουν τα καρπίδια του φυτού (ομοιάζουν με χτένα). Στην ιστορία φαίνεται ότι οι αρχαίοι Έλληνες το γνώριζαν ως λαχανικό ή χόρτο. Ο Αριστοφάνης το υποτιμούσε κοροϊδεύοντας τον Ευρυβιάδη, λέγοντας πως η μητέρα του δεν πουλούσε τα καλά χόρτα, αλλά μόνο Σκάνδικα!
Ο Διοσκουρίδης τον 1ο αιώνα μ.Χ. αναφέρει ότι το φυτό σκάνδιξ τρώγεται ωμό, αλλά και βραστό και βοηθά τις κενώσεις του εντέρου, κάνει καλό στο στομάχι και είναι διουρητικό. Συνιστούσε το αφέψημα του βοτάνου επειδή το θεωρούσε ωφέλιμο για το συκώτι, τα νεφρά και την ουροδόχο κύστη. Αναφέρει χαρακτηριστικά « .. άγριο λάχανον , υποδριμύ και έμπικρον , εδώδιμον και ωμόν εσθιόμενον ευκοίλιον, ευστόμαχον και ουρητικόν …»
Ο Πλίνιος στη Φυσική Ιστορία του αναφέρεται στις θεραπευτικές ιδιότητες του βοτάνου και υπογραμμίζει ότι είναι τονωτικό της σεξουαλικής ικανότητας, κυρίως σε ηλικιωμένους.
Στη λαϊκή ιατρική το τσάι του θεωρείται διεγερτικό, αφροδισιακό και εμμηναγωγό.
Σημαντική βέβαια είναι και η χρήση του στην μαγειρική μια και δίνει ιδιαίτερη νοστιμιά στις πίτες, αλλά επίσης μαγειρεύεται με κρέας, ψάρι και όσπρια και χρησιμοποιείται σε σούπες, σαλάτες και ομελέτες. Σε μερικές περιοχές της χώρας μας και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο είναι ένα από τα πλέον συνηθισμένα λαχανικά. Τρώγεται βραστό και στις σαλάτες βάζουμε μικρή ποσότητα ως μυρωδικό. Η γεύση του ωμού είναι βέβαια πιο έντονη. Βέβαια η νοστιμιά του άγριου βοτάνου με το καλλιεργημένο έχει σημαντικές διαφορές. Το μυρώνι πρέπει να ξέρουμε τέλος ότι είναι πολύ ευαίσθητο και διατηρείται στο ψυγείο μόνο μια-δυο μέρες. Αποξηραίνεται όμως εύκολα, αλλά τότε χρειάζεται διπλάσια ποσότητα για να αποδώσει αρωματικά.
Χαρακτηριστικό της έντονης μυρωδιάς τους είναι ότι στην Πελοπόννησο όπου υπάρχει εν αφθονία, οι βοσκοί αποφεύγουν να περάσουν τα πρόβατά τους από αγρούς που έχουν το βότανο, διότι μετά τα ζώα συμπεριφέρονται σαν μεθυσμένα!
Στην Κρήτη το αποκαλούν Αχάτζικα ή Αρχάτζικα. Το θεωρούσαν καλό για την υγεία και εκτιμούσαν την γεύση του που ήταν καυστική με ευχάριστη οσμή. Το έβαζαν μαζί με άλλα χόρτα στα γιαχνερά φαγητά και τις βρουβόπιττες. Τον αγριαχάτζικα τον θεωρούσαν ψακωτάρι (δηλητηριώδες).

Συστατικά-χαρακτήρας:
Ανά 100 γραμμάρια το βότανο περιέχει: ενέργεια 35 Kcal, πρωτεΐνες 1,8 gr, ολικά λιπίδια (ίχνη), χοληστερόλη 6,9 mg, διαιτητικές ίνες 4,8 gr.. νερό 85,5 gr.., νάτριο 116mg, κάλιο 436mg, ασβέστιο 405mg, μαγνήσιο 50mg, φωσφόρο 29mg, σίδηρο 2,03mg, ψευδάργυρο 0,7mg.

Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:
Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείται ο ζωμός του φυτού από τα αέρια μέρη.
Το μαζεύουμε από τον χειμώνα, όταν ακόμη τα φύλλα του είναι μικρά και τρυφερά, μέχρι την άνοιξη. Ανθίζει από Φεβρουάριο έως Απρίλιο ανάλογα με τον καιρό. Αν θέλουμε σπόρο, μπορούμε να αφήσουμε μερικά από τα πλέον εύρωστα φυτά να ανθίσουν και να καρποφορήσουν. Ο σπόρος αυτών των φυτών θα μας δώσει δυνατά και ανθεκτικά φυτά την ερχόμενη χρονιά.

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Σαν βότανο, το μυρώνι δρα ως διουρητικό, αποχρεμπτικό και καθαρτικό. Είναι ορεκτικό και ευστόμαχο
Παραδοσιακά θεωρούσαν ότι έχει και αφροδισιακές ιδιότητες και το χρησιμοποιούσαν ως εμμηναγωγό.

Παρασκευή και δοσολογία:
Πίνουμε τον ζωμό από το αφέψημα του φυτού, μία φορά την ημέρα

Προφυλάξεις:
Το μόνο που προσέχουμε είναι να τηρούμε την δοσολογία. Είναι ισχυρό μυρωδικό και η μεγάλη ποσότητα του φυτού ανάμεσα σε άλλα χόρτα υπερκαλύπτει το άρωμα και τη γεύση τους. Χρησιμοποιούμε μικρή ποσότητα λοιπόν από το βότανο αυτό σε σχέση με τα άλλα χορταρικά με τα οποία το μαγειρεύουμε. Το μυρώνι πρέπει να ξέρουμε τέλος ότι είναι πολύ ευαίσθητο και διατηρείται στο ψυγείο μόνο μια-δυο μέρες.

Υ.Σ.
Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.