Ο Αββάς Σεραπίων και η αίρεση των ανθρωπομορφιτών, στην οποία αυτός έπεσε εξαιτίας της απλοϊκότητάς του.

Ο Αββάς Σεραπίων και η αίρεση των ανθρωπομορφιτών, στην οποία αυτός έπεσε εξαιτίας της απλοϊκότητάς του.
Ανάμεσα στα θύματα αυτής της αίρεσης βρισκόταν κι ένας ερημίτης που ονομαζόταν Σεραπίων. Όλη η ζωή αυτού του μοναχού είχε περάσει μέσα σε λιτότητα και αυστηρότητα. Η ασκητική οδός ήταν πλέον γι’ αυτόν «πεπατημένη» και χωρίς μυστικά. Αλλά η άγνοιά του σ’ αυτό το δογματικό σημείο έκανε μεγάλη ζημιά και σ’ αυτόν, αλλά και γενικά σε όλους τους ορθόδοξους χριστιανούς. Γιατί η αναμφισβήτητη αξία του και το σεβαστό της ηλικίας του ήταν αρκετά, για να θεωρείται από όλους ένα από τα πρώτα μεγάλα ονόματα των μοναχών της έρημου.
Μάταια ο άγιος ιερέας Παφνούτιος τον χιλιοπαρακάλεσε. Δεν κατάφερε, δυστυχώς, να τον επαναφέρει στον ορθό δρόμο. Γιατί αυτή η δογματική αλήθεια φαινόταν στον Αββά Σεραπίωνα πως ήταν μια καινοτομία. Οι παλιοί, έλεγε, δεν τη γνώριζαν και ούτε ποτέ την είχαν διδάξει.
Τότε έφθασε αναπάντεχα στη Σκήτη ένας διάκονος που ονομαζόταν Φωτεινός. Αυτός ο διάκονος ήταν άνθρωπος βαθιάς θεολογικής γνώσης. Ο πόθος του να γνωρίσει τους αδελφούς, που κατοικούσαν στην έρημο της Σκήτης, τον έκανε να ταξιδέψει από την Καππαδοκία ως εκεί. Ο Γέροντας Παφνούτιος τον υποδέχθηκε με εκδηλώσεις έκδηλης χαράς. Οδήγησε τον διάκονο στο κέντρο της Σύναξης της Αδελφότητας, θέλοντας να λύσει με επιτυχία το θέμα που προείπαμε, και έτσι να επικυρωθεί και από τους εκεί μοναχούς η δογματική αλήθεια, στην οποία αναφέρονταν οι Επιστολές του Επισκόπου. Ρώτησε λοιπόν ο Γέροντας Παφνούτιος τον διάκονο, πώς οι Ορθόδοξες Εκκλησίες της Ανατολής κατανοούσαν τη φράση αυτή της Γενέσεως: «Ας φτιάξουμε τον άνθρωπο σύμφωνα με την εικόνα τη δική μας και την ομοίωση»(Γεν. 1, 26). Ο διάκονος Φωτεινός εξήγησε ότι οι αρχηγοί των Εκκλησιών συμφωνούν απόλυτα στην ερμηνεία αυτού του χωρίου. Δεν στέκονται δηλαδή στην «κατά λέξιν» ερμηνεία του, αλλά κατανοούν αυτή την αλήθεια της Θείας εικόνας και ομοίωσης στο πνευματικό επίπεδο. Στη συνέχεια, ο διάκονος Φωτεινός θεμελίωσε αυτή τη δογματική θέση με πλούσια επιχειρήματα και με πλήθος από μαρτυρίες της Αγίας Γραφής και κατέληξε λέγοντας: Πώς είναι δυνατόν να δεχθούμε ότι ο άπειρος, ακατάληπτος, αόρατος και παντοδύναμος Θεός μπορεί να έχει την ίδια με τον άνθρωπο μορφή, η οποία θα Τον περιόριζε και θα Τον έβαζε στο πλαίσιο του κτιστού δημιουργήματος; Απλή και ασώματη φύση που είναι ο Θεός δεν είναι δυνατόν να είναι ορατή από το ανθρώπινο μάτι, αλλά ούτε και να είναι καταληπτή από το κτιστό, ανθρώπινο πνεύμα.
Στο τέλος η γνώση και η αλήθεια θριάμβευσε. Ο καλός μας Γέροντας Σεραπίων κλονίσθηκε, μετά από τόσα πολλά και ορθά επιχειρήματα και έτσι επανήλθε στην ορθή πίστη και στην ορθόδοξη δογματική παράδοση της Εκκλησίας.
Αυτή η αλλαγή γέμισε κι εμάς και τον Αββά Παφνούτιο με ανείπωτη χαρά. Ο Θεός δεν είχε επιτρέψει ένας άνθρωπος τόσο σεβάσμιος και ενάρετος, που η άγνοια και η απλοϊκότητά του τον είχαν οδηγήσει σε σφάλμα, να παραμείνει μέχρι τέλους έξω από το μονοπάτι της αληθινής πίστης. Σηκωθήκαμε λοιπόν για να προσφέρουμε γι’ αυτό το γεγονός κοινή ευχαριστήρια προσευχή στον Θεό. Δέστε όμως τί συνέβη. Στη μέση αυτής της προσευχής, ο Αββάς Σεραπίων ένιωσε μια τρομερή αναστάτωση. Γιατί έβλεπε να διαλύεται μέσα στην καρδιά του η ανθρώπινη μορφή, με την οποία είχε συνηθίσει να αναπαριστά μέσα του τον Θεό. Ξαφνικά ο Γέροντας αναλύθηκε σε πικρά δάκρυα και ξέσπασε σε ασυγκράτητα αναφιλητά. Πεσμένος καθώς ήταν στα γόνατα, κραύγαζε θρηνητικά: «Δυστυχία, δυστυχία μου! Μου πήραν τον Θεό μου! Δεν ξέρω πια από που να πιαστώ! Ποιόν να λατρεύσω; Σε ποιόν ν’ απευθυνθώ; Δεν ξέρω πια».
Η αναστάτωση που μας έφερε αυτό το γεγονός, προστέθηκε στην έντονη ανάμνηση που είχε μείνει στην καρδιά μας από την τελευταία συνομιλία μας με τον Αββά Ισαάκ. Και αυτά μας οδήγησαν πάλι κοντά του.