Αναφορές στη Μετάνοια στη Π. Διαθήκη

Αναφορές στη Μετάνοια στη Π. Διαθήκη

Βρίσκουμε αρκετές αναφορές στη Μετάνοια στα Βιβλία της Π. Διαθήκη. Εκτός από τις περιπτώσεις που γίνεται σαφής αναφορά στη Μετάνοια, μπορούμε να πούμε ότι μαρτυρείται και σε άλλες περιπτώσεις ως βασική μορφή λειτουργίας για τη σχέση του Θεού με τον άνθρωπο. Γενικά η Μετάνοια αποτελεί το μέσον για την επιστροφή του ανθρώπου στο δρόμο του Θεού.
Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος τονίζει ότι «η μετάνοια είναι η ελεύθερη ‘επί το βέλτιον μεταβολή ’, της προαίρεσης, που καρποφορεί την επιστροφή στη κατά φύση κατάσταση και την επικοινωνία με το Θεό , την παλιγγενεσία του ανθρώπου και ‘την του Θεού κατανόησιν’». Στο πρώτο βιβλίο της Π. Διαθήκης, στη Γένεση, βλέπουμε το διάλογο του Θεού με τον πρώτο άνθρωπο τον Αδάμ, μετά τη πτώση του που επέφερε το προπατορικό αμάρτημα στην Ιστορία του Ανθρώπινου Γένους, ως επίσης και το διάλογο του Θεού με τον αδελφοκτόνο φονιά Κάιν, μετά που δολοφόνησε βάναυσα τον αδελφό του Άβελ. Μέσα από το διάλογο αυτό ο Φιλάνθρωπος και Φιλεύσπλαχνος Θεός τους δίνει την ευκαιρία να μετανοήσουν, αλλά αυτοί ως αμετανόητοι διά τις αμαρτωλές πράξεις τους, την απορρίπτουν. Ακόμη εδώ φαίνεται ότι ο Θεός, δίνοντας τους την ευκαιρία για μετάνοια, ποτέ δεν παύει να βλέπει και τους αμαρτωλούς ως παιδιά του. Γι’ αυτό πάντα ο Θεός καλεί τον αμαρτωλό άνθρωπο εις μετάνοια.
Στο χωρίο της Γένεσης 3,9 ο Θεός απευθύνεται στο Αδάμ «Αδάμ που είσαι;”. Αντί ο Αδάμ να αναγνωρίσει το λάθος του, την ανυπακοή του και να δείξει μετάνοια, προσπαθεί να δικαιολογήσει την ανυπακοή του στο Θεό και τη πτώση του φορτώνοντας την ευθύνη στην Εύα ή μάλλον και στο Θεό, γιατί του έδωσε ως δώρο την Εύα. «Τους καρπούς από το απαγορευμένο δέντρο μου τους έδωσε η γυναίκα που μου έδωσες». Και η Εύα στη συνέχεια, ως κι αυτή αμετανόητη, μεταφέρει την ευθύνη της ανυπακοής της στον όφη.
Στο επόμενο Κεφάλαιο του βιβλίου της Γένεσης, βλέπουμε την ίδια ιστορία της αμετανοησίας στο πρόσωπο του Κάιν. Στο κεφ.4,9, για να δώσει ο Θεός στον Κάιν την ευκαιρία να μετανοήσει, τον ερωτά «που είναι ο αδελφός σου;” Κι ο Κάιν, όχι μόνο ψεύδεται ενώπιο του Θεού ότι δεν γνωρίζει που είναι ο αδελφός του, αλλά ως χαρακτηριστικό του αμετανόητου φονιά λέει στο Θεό «μήπως εγώ είμαι ο φύλακας του αδελφού μου;

. Η απάντηση του δείχνει ότι ο αμετανόητος άνθρωπος δεν μπορεί να διανοηθεί σωστά περί Θεού, ότι δηλαδή ο Θεός ως Παντογνώστης και Δημιουργός των πάντων τα γνωρίζει όλα.
Το συμπέρασμά μας από τις βιβλικές αναφορές περί Μετανοίας είναι ότι το πρώτο βήμα προς την οδό της Μετανοίας είναι η παραδοχή της αμαρτωλότητας μας. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος τονίζει με σαφήνεια την αναγκαιότητα της Μετανοίας για όλους τους ανθρώπους. «Οι ωφέλιμοι λόγοι, που αρμόζουν σε κάθε κατηγορία ανθρώπων, είναι διαφορετικοί. Τα φάρμακα όμως της μετάνοιας νομίζω πως είναι ωφέλιμα σε όλους. Εφόσον δηλαδή δεν είναι κανείς αναμάρτητος, είναι φανερό ότι δεν υπάρχει κανείς που να μην έχει ανάγκη από μετάνοια .
Στη Α’ προς Τιμόθεο Επιστολή του ο Απόστολος Παύλος, που σήμερα έχουμε κι ως κέντρο της συνάντησης μας, τονίζει «ότι Χριστός Ιησούς ήλθεν εις το κόσμον αμαρτωλούς σώσαι, ων πρώτος ειμί εγώ» .
Η Μετάνοια του ανθρώπου εκδηλώνεται με την παραδοχή της αμαρτωλότητας του. Τη βασική αυτή κίνηση την βλέπουμε να την βιώνει με σαφήνεια ο εκ των Μεγάλων Προφητών της Π.Διαθήκης ο Δαβίδ ο Βασιλέας μέσα από τον Πεντηκοστό Ψαλμό του κατά το στάδιο της Μετανοίας του «την ανομίαν μου εγώ γινώσκω και η αμαρτία μου εστί διά παντός». Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αναφέρεται στην Ιστορία της Μετανοίας του Δαβίδ με το γνωστό έργο του «De paenitentia et in lectionem de Davide et de uxore Uriae. Περὶ μετανοίας, καὶ εἰς τὸ ἀνάγνωσμα τοῦ ∆αυῒδ περὶ τῆς τοῦ Οὐρίου .
Το παράξενο που συμβαίνει με την ιστορία της Μετάνοιας του Δαβίδ, είναι ότι έστω κι αν μετανόησε για την αμαρτία του, το πρώτο του παιδί με τη παράνομη σχέση του με τη γυναίκα του στρατηγού του Ουρία, πέθανε. Στη συνέχεια όμως από την ίδια γυναίκα γεννήθηκε ο πιο σπουδαίος Βασιλιάς του Ισραήλ, ο Υιός του ο Βασιλεύς Σολομώντας που βασίλεψε επί όλων των Ισραηλιτών και που έκτισε και το περίφημο Ναό, που είναι ως γνωστός στην Ιστορία ως ‘ο Ναός του Σολομώντος».
Σε αντίθεση λοιπόν με τη Μετάνοια του Δαβίδ, ο αμετανόητος Κάιν που δεν ομολόγησε την αμαρτία του, το φόνο που διέπραξε, απάντησε στο Θεό «μήπως εγώ είμαι φύλακας του αδελφού μου;”.